ارزيابي تاثير فاصله هاي آبياري در مرحله هاي مختلف رشد بر صفات فيزيولوژيك ژنوتيپ هاي برنج در شرايط آب و هوايي خوزستان

Evaluation of irrigation intervals of growth stages on the morphophysiological properties of rice genotypes in the climate of Khuzestan, Iran

سابقه و هدف برنج را مي توان مانند برخي گياهان زراعي "گندم و ذرت" به عنوان يك گياه هوازي آبياري كرد. كاهش آب در دسترس گياهان با مقاومت كمتر به خشكي در فاصله هاي آبياري چند روزه يك بار به ويژه در مرحله گياهچه اي بر صفات رشدي گياه اثر منفي گذاشته و سبب كاهش رشد رويشي مي شود. آبياري تناوبي با فاصله زماني كمتر در مرحله زايشي مي تواند گزينه مناسبي براي كاهش جنبه هاي منفي خشكي پايان فصل رشد باشد. اين پژوهش به منظور بررسي تاثير فاصله هاي مختلف آبياري بر تغييرپذيري هاي ماده خشك برگ، ساقه و عملكرد ژنوتيپ هاي (نژادگان) برنج انجام شد. هدف از اين تحقيق شناسايي و واكنش فيزيولوژيكي سازوكارهاي متحمل و يا حساس به كم آبي و غرقاب صفات بود. شناسايي اين عامل ها از طريق بررسي روند تغييرپذيري هاي صفات ياد شده و نقش مثبتي كه فرايند دوران رشد گياه مي توانند در افزايش عملكرد دانه ايفا كنند و همچنين ارائه صفات كاربردي براي اصلاح ژنوتيپ هاي مورد كشت برنج اجرا شد. مواد و روش ها آزمايش به صورت كرت هاي يك بار خرد شده روي فاصله هاي مختلف آبياري و ژنوتيپ هاي برنج هوازي بر شاخص هاي فيزيولوژيكي و عملكرد دانه در استان خوزستان به مدت دو سال (1393 و 1394) در ايستگاه تحقيقات كشاورزي شاوور با طول شرقي 28 : 48 عرض شمالي 50 : 31 طراحي و اجرا شد. چهار فاصله آبياري (1، 3، 5 و 7 روزه) دركرت هاي اصلي تا عمق پنج سانتي متري و 12 ژنوتيپ برنج در كرت هاي فرعي در سه تكرار قرار گرفتند. نتايج و بحث نتايج تجزيه مركب نشان داده بين ژنوتيپ، فاصله آبياري (با حجم 60 متر مكعب آب براي هر بار آبياري در هر كرت) و اثر متقابل دو عامل در همه ي مرحله هاي رشد صفات تفاوت معني داري در سطح يك درصد وجود داشت. فاصله آبياري دوم بيشترين عملكرد را نيز به خود اختصاص داده بود. ژنوتيپ IR 81025-B-327-3 با ميانگين 6555/10 كيلوگرم در هكتار از بيشترين ميزان عملكرد دانه برخوردار بود. بيشترين ميزان وزن ساقه در دو فاصله آبياري با تناوب روزانه و سه روزه به دست آمد. كاهش وزن ساقه در فاصله بين 100 تا 125 روز پس از كاشت مي تواند به دليل سهم آن در انتقال دوباره ماده پرورده (اسيميلات) باشد. همان گونه كه بيشترين همبستگي مثبت و معني دار عملكرد دانه با ساقه (0/382) بود مي توان بخشي از اين افزايش عملكرد دانه را در نتيجه انتقال دوباره ماده پرورده ها از ساقه عنوان كرد. وزن برگ برخلاف وزن ساقه بيشترين ميزان خود را در همه مرحله هاي رشدي در فاصله هاي آبياري با تناوب پنج و هفت روزه دارا بودند كه با توجه به همبستگي مثبت و معني دار بين دو صفت اخير اين نتايج قابل توجيه مي باشد. نتيجه گيري صفات مزبور همگي بيشترين ميزان خود را در مرحله هاي پاياني و بحراني رشد در فاصله آبياري با تناوب سه روزه داشتندو از آنجايي كه بيشترين همبستگي مثبت و معني دار نيز در مرحله پاياني رشد حاصل شده مي توان افزايش عملكرد در اين فاصله آيباري را توجيه كرد. همين همسويي با ژنوتيپ نيز به دست آمد به گونه ايي كه ژنوتيپ هاي با مقاومت بالاتر به دليل سازگاري بيشتر به ويژه در مرحله هاي آغازين رشد كه گياه وارد مرحله زايشي مي شود توانستند عملكرد بيشتري نيز داشته باشند. اين در حالي بود كه انرژي گياه در مرحله هاي آغازين رشد بيشتر صرف سازگاري و مقاومت با شرايط پيرامون خود مي شود، بنابراين افزايش ميزان صفات بسيار كمتر بود. در كل ژنوتيپ هايي كه بيشترين ميزان ها را در مرحله تاثير گذار اواخر دوره رشد دارا بودند از بيشترين عملكرد دانه نيز برخوردار بودند ولي از صفاتي كه كمترين ميزان را دارا بودند نتايج به كلي معكوسي مشاهده شد.

Introduction Rice can be irrigated like wheat and corn as an aerobic plant (Limouchi et al., 2015; Wu et al., 2011). A severe decrease in available water for multi-day irrigation intervals lead to negative effects on the plant and will reduce vegetative growth, particularly in the seedling stage (Salehifar et al., 2014). Supplemental irrigation can present a manageable alternative to reduce the negative aspects of the terminal drought (end of season) at the reproductive stage (Nehbandani et al., 2016). This research aims to study the effects of irrigation intervals on the growth steps of indices of stem dry weight, leaf dry weight and final grain yield of aerobic rice genotypes. One goal is to identify a physiological response of resistance mechanism or sensitivity to low water and waterlogging by studying changes in the mentioned traits. The other goal is to identify the positive role during vegetative growth that is played to increase grain yield as well as to provide functional traits to breed rice genotypes. Material and methods This study aims to examine the effects of different irrigation intervals on the physiological characteristics in the examined rice genotypes with a split-plot arrangement using a randomized complete block design with three replications in 2014 and 2015 in the Agricultural Research and Education Center of Shavar related to agricultural research and the Office of Natural Resources of Khuzestan. Experimental research includes four different irrigation intervals (1, 3, 5 and 7 days), and 12 genotypes of rice that were located in the main plots and sub-plots. Results and disscussion The combined analysis results illustrate that between genotype, irrigation protocol and the interaction of two factors there was a significant difference at the level of one percent at all stages of growth properties. The second irrigation protocol also accounted for the highest performance. IR 81025-B-327-3 genotype having the average of 6555.10 kg per hectare had the highest average grain yield. The highest amount of stem weight was obtained in two irrigation treatments with a frequency of once a day and once every three days. Its decrease could be due to its role in retransmission thereby leading to an increase in grain yield, as it has the biggest positive and significant correlation (0.382**) with the leaf weight yield versus stem weight. The highest amount in all growth stages were the irrigation intervals of five and seven days, which according to the positive and significant correlation between the two aforementioned attributes is reasonable. Conclusion The traits were all at their highest levels at the ending and critical stages of growth in irrigation intervals of 3 days. Due to the fact that the most highly positive and significant correlation was obtained at the ending stage of growth, we can explain the increase in performance particularly in this irrigation protocol. This consistency was also obtained with the genotype in a way that due to higher consistency at the final growth stage, genotypes with a higher resistance could perform better, even though at the early stages of growth due to rising costs of resistance, these traits were of less value. In general, the genotypes with the highest and lowest values of the studied traits at the late stages of development produced the highest and the lowest yield respectively. Judging by these results, it seems that by concentrating modifying purposes on increasing these traits we can hope grain yield increases.