پديده ژئومورفولوژيك تپه‌هاي مارني و تأثير آن بر كيفيت شيميايي آب كشاورزي (مطالعه موردي: حوضه آبخيز كلاته سادات سبزوار)

Geomorphologic Phenomenon of Marly Hills and its Effect on Chemical Quality of the Agricultural Water (case study: Kalateh-Sadat watershed of Sabzevar)

در اين پژوهش به بررسي نقش عوارض ژئومورفولوژي در تغيير كيفيت شيميايي آب در بخشي از جغرافياي شمال‌‌شرق كشور پرداخته شده است. عارضه ژئومورفولوژي مورد بحث در اين پژوهش تپه‌هاي مارني است كه حاصل فعاليت‌هاي آتشفشاني-رسوبي دوران سوم زمين‌شناسي مي‌باشد و به نقش شيميايي اثرات اين تپه‌ها در گل‌آلود كردن آب يكي از رودخانه‌هاي جاري در پهنه آن (رودخانه كلاته سادات در غرب سبزوار) جهت آبياري اراضي كشاورزي اطراف اين رودخانه پرداخته مي‌شود كه در اصطلاح عاميانه به آن "آب‌رنگ كردن" مي‌گويند. در اين مطالعه از روش‌هاي مشاهده ميداني، مصاحبه با كشاورزان محلي، برداشت و آناليز نمونه آب و آزمايش‌هاي فيزيكوشيميايي استفاده شده است. نتايج آزمايش‌ها و مقايسه كيفيت شيميايي آب زلال و گل‌آلود نشان داد كه ميزان درصد رسوب (گل‌آلودگي)، سختي‌كل (غلظت كلسيم و منيزيم) و شوري آب (هدايت الكتريكي) در آب گل‌آلود بيشتر است؛ اما تحليل آماري و رسم نمودار شولر و ويل‌كاكس و طبقه‌بندي SSP و SAR مشخص كرد كه اين افزايش در حد بحراني و آسيب‌پذير نيست و كيفيت آب شرب و كشاورزي رودخانه كلاته سادات و حتي سختي كل آن در وضعيت مطلوب و خوبي است. به‌عبارتي تپه‌هاي مارني و گل‌آلودگي آب سبب تغييرات قابل توجه در كيفيت شيميايي آب رودخانه نمي‌شود؛ لذا از آب گل‌آلود مي‌توان براي آبياري اراضي كشاورزي استفاده كرد.

In this research, to review the role of geomorphological phenomena has been discussed in the change of chemical quality of water in the part of geography the north east of the country. Geomorphological phenomenon discussed in this research is marly hills that is result of volcanic-sedimentary activities of geological tertiary and is discussed the role of chemical effects this hills in mudding water one of the rivers current in its area (Kalateh-Sadat river in west Sabzevar) to irrigate agricultural lands around this river, that slang term to it "water-coloring" they say. In this study, methods of field observation, interview with local farmers, sampling and analysis of water and physicochemical experiments have been used. The results of tests and comparative the chemical quality of clear water and muddy water showed that the rate of deposition percent (turbidity), total hardness (concentration of calcium and magnesium) and water salinity (Electrical Conductivity) is higher in muddy water; but statistical analysis and diagramming Schuler & Wilcox and classification of SSP and SAR determined that this increase is not as critical and dangerous and the quality of potable and agricultural water of Kalateh Sadat river and even its total hardness is in favorable condition and well. In other words, marly hills and water mudding does not cause of significant changes in water chemical quality of river; Therefore, can be used of muddy water for irrigating agricultural land.