بررسي فرونشست زمين ناشي از برداشت بي رويه آب زيرزميني در دشت كردي شيرازي، استان هرمزگان

Investigating land subsidence due to groundwater over-exploitation in Kerdi-Shirazi plain, Hormozgan Province

برداشت بيش از حد منابع آب زيرزميني سبب مخاطرات زيست‌‌محيطي زيادي مي‌‌شود كه در بين آنها فرونشست زمين از اهميت زيادي برخوردار مي‌‌باشد. هدف از مقاله حاضر بررسي فرونشست و ايجاد شكاف زمين به عنوان يكي از مخاطرات زيست‌‌محيطي ناشي از اﻓـﺖ ﺳﻄﺢ آب زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ در دﺷﺖ كردي شيرازي مي‌‌باشد. بدين منظور تغييرات سطح آب زيرزميني و وضعيت سطحي و عمقي رسوبات موجود در دشت مورد بررسي قرار گرفته است. داده‌‌هاي سطح آب زيرزميني اندازه‌‌گيري‌‌شده در پيزومتر‌‌ها در طي 16 سال گذشته (1394-1378) نشان مي‌‌دهد سطح ايستابي حدود 35/5 متر افت نموده و متوسط نرخ افت سطح آب زيرزميني حدود 2/2 متر در سال مي‌‌باشد. برداشت بيش از حد از آبخوان آبرفتي دشت كردي شيرازي ضمن افت سطح آب زيرزميني سبب ايجاد بارفشاري قابل ملاحظه به رسوبات تشكيل دهنده آبخوان و بنابراين فشردگي و نشست آنها شده است. درنتيجه يك شكاف بزرگ به طول 6/567 متر در سال 1394 در بخش شمال غربي دشت ظاهر شده است. مطابق نتايج اين تحقيق دو عامل افت سطح آب زيرزميني و تغييرات ضخامت لايه ريزدانه رسي موجب نشست نامتقارن، ايجاد منطقه كششي و در نتيجه رخداد شكاف در دشت كردي شيرازي شده است. بر مبناي اين عوامل نقشه خطرپذيري ايجاد شكاف ناشي از فرونشست زمين در دشت كردي شيرازي تهيه شده و پهنه‌‌هاي با خطر نسبي زياد، متوسط و كم مشخص شده است.

Over-exploitation of the groundwater resources causes many environmental hazards among which land subsidence is more important. The main aim of this study is to evaluate the effect of groundwater level drawdown on land subsidence and fissure occurrence in the Kerdi- Shirazi plain, Hormozgan Province. For this reason, the groundwater level changes and distribution of the surface and subsurface sediments in the plain were investigated. Water level data from piezometers during the last 16 years from 1999 to 2015 indicate cumulative drawdown of about 40.6 m with an average annual declining rate of about 2.2 m. The groundwater level drawdown caused considerable stress loading on the aquifer forming sediments, resulted in compaction and settlement of aquifer materials. Consequently, a large fissure with a length of about 567.6 meters appeared at the northwest part of the plain in 1394. The results of this study indicate that two main factors including groundwater level drop down and changes in the thickness of the fine-grained clay layer caused unequal subsidence, creation of the tensile stress, and consequently occurrences of the fissure. Based on these factors, hazard map of fissure occurrence due to land subsidence was prepared for the plain with three categories including the high, moderate and low hazard areas.