تعيين پتانسيل استحصال آب باران بر اساس عوامل ژئومورفولوژيكي و فرآيند تحليل سلسله مراتبي (حوضه آبخيز كلات، خراسان رضوي)

در اين تحقيق فرآيند تحليل سلسله مراتبي به عنوان يك روش ساده و در دسترس با تلفيق در محيط سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) براي تعيين پتانسيل استحصال آب باران در مقياس حوضه آبخيز و بر اساس عوامل ژئومورفولوژيكي مورد بررسي قرار گرفت. براي اين منظور ابتدا عوامل كاربري و پوشش زمين، توپوگرافي، زمين­شناسي، بافت خاك، نفوذپذيري خاك و پوشش گياهي به عنوان عوامل ژئومورفولوژيكي تعيين­ كننده پتانسيل حوضه آبخيز كلات واقع در جنوب خراسان رضوي براي استحصال آب باران در نظر گرفته شدند و بر اساس آن­ها لايه­هاي اطلاعاتي مورد نظر تهيه شد. سپس وزن معيارها و طبقات آن­ها با استفاده از فرآيند تحليل سلسله مراتبي محاسبه و پس از اعمال آن­ها روي لايه­هاي موجود، نقشه پتانسيل استحصال آب باران تهيه شد. بر اساس نتايج به دست آمده از بين عوامل ژئومورفولوژيكي در نظر گرفته شده در استحصال آب باران، عامل گروه­هاي هيدرولوژيك خاك با وزن 444/0 بيش­ترين اهميت نسبي را داشت. با توجه به اين كه گروه­هاي هيدرولوژيك خاك بر اساس بافت خاك و نفوذپذيري آن تعيين مي­گردد، مي­توان اين دو عامل را موثرترين عوامل براي استحصال آب باران از نظر ژئومورفولوژيكي در نظر گرفت. در اين مطالعه مشخص شد 2/56 درصد از مساحت حوضه داراي پتانسيل متوسط و 5/16 درصد پتانسيل بالا و خيلي بالا براي استحصال آب باران است. نتايج حاصل نشان داد روش مطالعاتي مي­تواند به عنوان يك روش ارزيابي كيفي و سريع استحصال آب باران در مقياس حوضه آبخيز به كار گرفته شود.

In this research, a method is proposed to identify and determine rainwater harvesting potential in a watershed based on geomorphological factors through integrating Geographical Information System (GIS) and Analytical Hierarchy Process (AHP). For this purpose, land use, land cover, topography, geology, soil, vegetation, and soil permeability factors were considered the as main geomorphological factors in the Kalat watershed of Gonabad and the corresponding data layers were obtained. Then, weights of the criteria and their classes were calculated using AHP and the results were applied to the existing layers, creating a rainwater harvesting potential map. The results showed that hydrological soil group had the most relative importance for rainwater harvesting potential (0.444). Soil hydrological groups are determined based on soil texture and permeability. Therefore, soil texture and permeability can be considered as the most relatively important factors for rainwater harvesting. In this study, 56.2% of the watershed had medium potential and 16.5% had a high and very high potential for runoff generation. The results showed that the analytical hierarchy process can be used as a method to qualitatively assess rainwater harvesting potential at the watershed scale.