تحليل فضايي و نظام سلسله مراتبي شهرهاي استان مازندران در سرشماري‌هاي 95-1365

Spatial Analysis and Hierarchical Order in The Town in Mazandaran Province (In 1987-2017 Census)

استقرار سكونتگاه‌هاي انساني و چگونگي پراكنش آن در سطح سرزمين گوياي توان تركيبي منطقه خواهد بود. از سوي ديگر الگوي قرارگيري سكونتگاه‌هاي شهري و روستايي در بستر مناطق نسبت به يكديگر مي‌تواند بيانگر مفاهيم همگرايي و واگرايي سرزميني باشد. اين مفاهيم در كنار يكديگر سازمان فضايي شهر‌ها را شكل داده و از سويي ياري دهنده درك الگوي سلسله مراتب اين نقاط سكونتگاهي نيز خواهد بود. پژوهش حاضر با هدف تحليل فضايي و بررسي نظام سلسله مراتبي شهرهاي استان مازندران صورت پذيرفته است . اين پژوهش از نوع تحقيقات توسعه اي كاربردي مي‌باشد. چرا كه ضمن تدوين چارچوب‌هايي مطالعاتي، زمينه‌هاي لازم براي تحليل‌هاي آتي را فراهم مي‌سازد و روش تحقيق پژوهش نيز توصيفي- تحليلي است. در مقاله حاضر سعي شده است روند توزيع جمعيت شهري استان در سرشماري 95-1365 با بكارگيري مدل‌هايي چون مرتبه –اندازه، منحني لورنز، ضريب تراكمي، ضريب آنتروپي و شاخص نخست‌شهري و نيمرخ سلسله مراتبي مورد بررسي قرار گيرد. با توجه به يافته‌هاي تحقيق، توزيع جمعيت شهري استان در طبقات مختلف نسبتاً متعادل بوده، گرچه سهم ساري، بابل، آمل و قائم‌شهر نسبت به ساير شهرها بيشتر مي‌باشد ليكن شهرهاي با جمعيت كمتر از تعدد بيشتري برخوردار مي‌باشند و ميزان برتري شهر ساري در نظام سلسله مراتب شبكه شهري استان ناچيز مي‌باشد.

Introduction Establishment of human settlements and their distribution over the land indicates the compositional power of the region. In addition, the pattern of urban and rural settlements positioning in the regions can demonstrate the concepts of territory convergence and divergence. These concepts form the spatial organization of cities; moreover, they contribute to understanding the hierarchical pattern of these settlements. The present study has been conducted to do a spatial analysis and investigate the hierarchical system of cities in Mazandaran Province. Methodology This research study followed an applied developmental design and a descriptive_analytical methodology to establish research frameworks and prepare the ground for future investigation.it has been attempted to examine the trend of provincial urban population distribution in 1987-2017 census by using models such as rank-size, Lorenz curve, density index, entropy coefficient, primacy city index and hierarchical profile. Results and Discussion According to the findings the distribution of provincial urban population in the different classes is relatively balanced, although the share of Sari, Babol, Amol and Qaemshahr is higher than other cities, however cities with less population are more numerous and the dominance of Sari in the hierarchical system of the provincial urban network is negligible. Conclusion The general findings of the present study suggest that although, in a large scale, the distribution of urban population and urban centers of Mazandaran province are almost evenly balanced, within a micro-scale perspective, it is not. Considering the east-to-west elongated expansion of the province, distribution of cities and the provincial population are not identical and comparable. The western part possesses a much smaller share of the population in comparison to the eastern half. On the contrary, more than half the urban population and provincial cities are accumulated in the latter part.