تعيين عوامل مؤثر بر گسترش طول آبكندها در حوزه ي آبخيز قاضيان استان فارس

نياز به مطالعه­ ي دقيق و شناخت عوامل مؤثر بر فرسايش آبكندي، به دليل تخريب خاك و توليد رسوب فراوان، و اثرگذاري عوامل مختلف بر شكل­ گيري و توسعه­ ي آن، امري ضروري است. به اين منظور در اين پژوهش، طول آبكند، مساحت آبخيز در بالاي نقطه ­ي گسترش، شيب پيشاني، درصد سنگ ريزه، خاك لخت، پوشش گياهي، لاشبرگ، قابليت هدايت الكتريكي عصاره­ ي اشباع، اسيديته، درصد ماده­ي آلي، نسبت جذبي سديم، درصد رس، سيلت و شن در 30 آبكند در سال 1396 اندازه ­گيري شد. به منظور تعيين فاكتورهاي تأثيرگذار بر طبقه ­بندي نمونه ­ها، تحليل عاملي با استفاده از نرم­افزار SAS (نسخه­ ي 1/9) انجام پذيرفت. عوامل مؤثر بر گسترش طول آبكندها با استفاده از روش رگرسيون چند متغيره ­ي پس رونده و به كمك نرم ­افزار SPSS (نسخه ­ي 16)، با در نظر گرفتن طول آبكند به عنوان متغير وابسته و ساير موارد اندازه­ گيري شده به عنوان متغيرهاي مستقل تعيين شد. نتايج اين پژوهش نشان داد عوامل هدايت الكتريكي عصاره­ي اشباع، مساحت آبخيز گسترش، و درصد خاك لخت، مهم­ترين نقش را در گسترش طول آبكندها در حوزه­ي آبخيز قاضيان واقع در شمال استان فارس دارند. لذا پيشنهاد مي­ شود توجه بيشتري به كنترل فرسايش در پيشاني آبكندها داشت و با استقرار پوشش گياهي سازگار و مقاوم، به كاهش سطوح فاقد پوشش و افزايش ضريب زبري اقدام كرد. همچنين ضروري است در هر منطقه (اقليم) از كشور يك حوزه­ ي آبخيز داراي فرسايش آبكندي به طور كامل تجهيز شود و پژوهش­هاي دقيق­تري، بر روي ساختار ذرات خاك، پوشش گياهي، رژيم و شدت بارش، ارتفاع رواناب، تنش برشي، سرعت جريان، ويژگي­ هاي مورفومتريك، نوع شيب و پوشش، مكانيسم ايجاد و گسترش آبكندها و روش­هاي كنترل فرسايش آبكندي صورت گيرد.

Due to soil degradation and abundant of sediment production, the exact recognition of affecting factors on gullies erosion, and the impact of various factors on gully’s formation and development, require a more accurate study. In this regard, in the present study the length of gully, the area above headcut, headcut slope, percent of closed grain, bare soil, cover vegetation, litter, saturated electrical conductivity, pH, percent of organic matter, sodium absorption ratio, and percent of clay, silt and sand were measured in gullies in . Factor analysis with SAS software (version . ) was performed to determine the factors affecting the samples classification. Backward regression method in SPSS software (version ) was used to determine the affecting factors on extension length of gullies, considering the length of gullies as dependent variable and other measured parameters as independent variables. The results of this study showed that the saturated extract electrical conductivity, the area above headcut and the percentage of bare soil factors play the most important role on the length extension of gullies in the Ghazeian watershed, located in the north of Fars province. Therefore, it is recommended to control erosion at headcut and through establishing the adaptable and resistance canopy copy cover, reduces the uncover area and increases the roughness coefficient. Also, it is essential to have a watershed in different part (climate) of the country having gully erosion to perform accurate research on soil particles, canopy cover, type and rate of rainfall, runoff height, shear stress, flow velocity, morphological characteristics, type of slope and its cover, mechanism of creation and expansion of gullies, and the gully erosion control methods.