برنامه‌ريزي راهبردي توسعه زنجيره عرضه زيتون در شهرستان رودبار، استان گيلان

Strategic Planning for Developing Supply Chain of Olive in Roudbar County, Guilan Province

تحقيق كاربردي حاضر با رويكرد برنامه­ ريزي راهبردي با هدف تحليل وضعيت و تدوين راهبردهاي توسعه­ي زنجيره­ ي عرضه­ ي زيتون در شهرستان رودبار، استان گيلان و در دو مرحله در سال 1397 اجرا شد. مرحله نخست به­ صورت مصاحبه­ هاي كيفي و مرحله دوم به­ صورت پيمايش پرسشنامه­ اي به انجام رسيد. از يافته­ هاي مرحله اول، براي تشريح مسئله و كليات طرح تحقيق و نيز توسعه ابزار تحقيق در مرحله دوم استفاده شد. بدين ترتيب، تعداد 43 عامل خارجي (26 مورد فرصت­ها و 17 مورد تهديدها) و 66 عامل داخلي (25 مورد قوت­ ها و 41 مورد ضعف ­ها) شناسايي شدند. در مرحله دوم نسبت به تدوين يافته­ هاي مرحله اول در قالب يك پرسشنامه براي ارزيابي و تدوين راهبردها بر مبناي چارچوب تحليلي SWOT و ماتريس برنامه­ ريزي راهبردي اقدام شد. روايي صوري و محتوايي ابزار تحقيق (پرسشنامه محقق‌ساخته) بر اساس نظر گروهي از خبرگان (شامل گروهي اعضاي هيأت علمي دانشگاه و مروجان كشاورزي منطقه) تأمين شد. براي افزايش روايي ابزار برخي گويه­ ها حذف يا ادغام شدند. پايايي آن نيز از طريق محاسبه ضريب آلفاي كرونباخ بين 0/79 تا 0/91 تأييد شد. جامعه آماري تحقيق در اين مرحله شامل تما بهره ­برداران زيتون در شهرستان رودبار (16000=N) بود. طبق جدول نمونه ­گيري كرجسي و مورگان، حجم نمونه 375 نفر به روش نمونه‌گيري تصادفي ساده انتخاب شد. نتايج رتبه­ بندي گويه­ ها نشان داد كه «شهرت زيتون شهرستان رودبار (برند مكاني)» به عنوان نقطه قوت، «عدم شناخت ظرفيت بازارهاي بين­ المللي توسط توليدكنندگان زيتون در سطح شهرستان» به عنوان نقطه ضعف، «امكان ورود آفات (مگس زيتون، پسيل زيتون و ...) از مرزها به استان» به­ عنوان تهديد و «امكان افزايش ارزش محصول زيتون از طريق بهبود روش كاشت، داشت و پس از برداشت» به ­عنوان فرصت داراي بالاترين اولويت هستند. يافته ­هاي تحليل SWOT نشان داد كه مجموع امتياز عوامل داخلي به ­ترتيب 2/857 و 3/479 و مجموع امتياز عوامل خارجي به ­ترتيب 3/224 و 3/058 مي­ باشد. با توجه به نتايج به ­دست­ آمده راهبردهاي توسعه­ ي زنجيره­ ي عرضه­ ي به راهبردهاي رقابتي نزديك مي­ باشد. از بين راهبردهاي رقابتي اين موارد اهميت بيشتري داشته است: «ترويج كشت ارقام پربازده و مشتري­ پسند»، «ترويج شيوه­ هاي آبياري مدرن مانند آبياري قطره ­اي»، «احداث نهالستان توليد نهال در سطح شهرستان جهت سهولت دسترسي به نهال ارقام پربازده»، «واگذاري زمين هاي دولتي با تسهيلات حمايتي جهت افزايش سطح زير كشت»، «ترغيب دانش ­آموختگان بخش كشاورزي جهت احداث باغ ­هاي مكانيزه و اصولي از طريق طرح ­هاي حمايتي ويژه».

Current applied research through strategic planning approach was implemented in two phase in , and was aimed to analyze the situation and formulate strategies for development of olive supply chain in Roudbar county, Guilan province. The first phase was based on qualitative interviews and the second phase was done through quantitative method. The findings of the first phase were used to describe the issue and generalities of the research design as well as the development of research tools in the second phase. In this regard external factors ( opportunities and threats) and internal factors ( strengths and weaknesses) were identified. In second phase, finding of first phase was used to formulate a questionnaire to assess and develop strategies based on SWOT technique and strategic planning matrix. Content and face validity of the researcher-made questionnaire as research tool was confirmed by an expert panel (including a group of faculty members and local extension agents). Some items have been removed or merged to increase the validity of the questionnaire. Its reliability was confirmed by calculated Cronbach’s alpha coefficient (between . and . ). The target population of this research included all olive producers in Roudbar County (N= ). According to Krejcie and Morgan's sample size table, sample size was determined (n= ). The respondents were selected by simple random sampling technique. The results of the items ranking showed that "The reputation of the olive of Roudbar County (place brand)" as strength “lack of recognition the capacity of international markets by olive producers in the county", as weakness, "possibility of entering pests (Olive flies, olive branch) from the boundaries to the province" as a threat and, "possibility to increase the value of the olive product by improving the planting, rearing and post harvesting methods" as the opportunity have the highest priority. The results of SWOT technique showed that total score of internal factors are . and . respectively and total score of external factors are . and . respectively. According to the results, supply chain development strategies are close to competitive strategies. Among the competitive strategies, these items are more important: "promote the planting of high-yielding and customer-friendly varieties", "promote modern irrigation practices such as drip irrigation", "construction of seedling nursery for ease of access to seedlings of high yielding varieties", "the assignment of public land with supportive facilities to increase the area of under cultivation", "encouraging agricultural university graduates to build mechanized orchard through especial support schemes", "organizing olive festivals to promote regional brand and increase sales".