بررسي راهكارهاي حفاظت از مراتع با رويكرد مشاركتي و روش تركيبي SWOT و AHP (نمونه موردي: استان همدان)

Investigating Range Conservation Strategies with participatory approach and combining AHP & SWOT method, Case study: Hamedan Province

مراتع‌ از جمله منابع طبيعي هستند كه باوجود قرار گرفتن در گروه منابع تجديدپذير به دليل بهره‌برداري نامناسب در بسياري از مناطق جهان به‌سوي ناپايداري و تخريب رفته‌اند. اين تحقيق درصدد جستجوي راه‌هاي حفاظت از مراتع در استان همدان بوده است. كليت روش اين تحقيق توصيفي و تحليلي بوده و عمدتاً از روش‌هاي كيفي بهره برده و بر رويكرد مشاركتي جهت افزايش صحت و تعميق نتايج تأكيد داشته است. روش تحليل استراتژيكSWOT به جهت توانايي در تهيه چهارچوبي مستدل براي تدوين راهكارها در تحقيق مورد استفاده قرار گرفته‌است. در بسياري از تحقيقات جهت شناسايي عناصرSWOT (شامل قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهديدها) و نيز تعيين راهكارها به بررسي مطالعات قبلي و يا نظرات خود محقق اكتفا مي‌شود، اما در اين تحقيق جهت تعيين عناصرSWOT و شناسايي راهكارها، مجموعه‌اي از روش‌ها شامل: برگزاري يك جلسه «طوفان فكري»، برگزاري8 كارگاه‌ PRA و تكميل15 پرسشنامه تعيين عناصرSWOT توسط خبرگان استفاده شده است. در مرحله بعد، كمّي‌سازي اين عناصر با روش «تحليل‌ سلسله‌مراتبي» و تكميل18 پرسشنامه مقايسه زوجي توسط خبرگان در مقياس «ال‌ساعتي» انجام گرفته كه اين روش تركيبي ازSWOT با AHP است. به‌اين ترتيب در قالب ماتريسSWOT مجموعاً 20 عنوان راهكار معرفي شد. اهم راهبردهاي ارائه شده شامل: لزوم مشـاركت همه جانبه و ركن قرار گرفتن ديدگاه‌هاي مردم، بازســازي اعتماد دولـت‌ـ ملت در رابطه با اداره منابع‌ طبيعي، بهره‌گيري از توان سازمان‌ها و تشكل‌هاي مردم‌نهاد، استفاده از فنون جديد و شبكه‌هاي اجتماعي در راستاي حفاظت مراتع، تقسيم قدرت و عدم تمركز در مديريت و تصميم‌گيري براي منابع‌طبيعي و توزيع بهتر و بيشتر نيروهاي عملياتي در واحدهاي اداري خردتر، مانند دهستان است. ايجاد «مهندسان ناظر منابع طبيعي» و حمايت از شركت‌هاي خدمات تخصصي مرتع پيشنهاد شده است.

Ranges are considered as the natural and renewable resources, despite being in renewable resources group, due to inappropriate exploitation in many parts of the world, they have been destabilized and destroyed. The purpose of this study was to find ways to protect rangelands in Hamadan province. General approach of this research is descriptive and analytical, it has mainly used qualitative methods and emphasized on the participatory approach to increase the accuracy and depth of the results. Due to the ability in providing a reasonable framework for developing solutions the "SWOT" analysis method has been used in the research study. In many studies, to identify SWOT factors (strengths, weaknesses, opportunities and threats) and determining strategies only depends on previous studies or researcher's views, but in this research to determine the elements or factors of SWOT and identification of approaches a set of methods was used, including: "brainstorming" holding in a session, "Participatory rural appraisal" (PRA) workshop in 8 session, and 15 questionnaires completed by experts. In the next step, factors of SWOT quantified by "AHP" method and completing of 18 questionnaires of paired comparison in Saaty's scale was done by experts, this method is the combination of SWOT with AHP. Accordingly, in the matrix of SWOT analysis 20 strategies were introduced. The most important factors of the strategies which have presented based on need for comprehensive participation and views of the people, restore confidence in the government and nation in terms of natural resource management, using the power of NGOs, use of new techniques and social networking for conservation of ranges, power sharing and decentralization for make decision about natural resources and suitable distribution of operational experts to office centers in smaller areas (Dehestan). It also has proposed creating the"engineering supervisor of natural resources" and the supporting of the specific service companies of rangelands.