شناخت مهمترين عوامل موثر فيزيوگرافي، توپوگرافي و خاكي بر تنوع‌‌گياهي (مطالعه موردي: مراتع كوهستاني نمين، اردبيل)

Recognition the most important factors of physiography, topography and soil on plant diversity (Case study: Namin mountain rangelands, Ardebil)

اطلاع از تنوع‌‌گونه‌‌اي گياهي و ارتباط آن با عوامل‌‌محيطي، از مقدمات ضروري در عمليات احياي مرتع و اولويت حفاظت و حمايت از تنوع‌‌گونه‌‌اي رويشگاه‌‌هاست. بدين‌‌منظور، مراتع كوهستاني نمين، انتخاب و به روش تصادفي سيستماتيك در زيرحوزه‌‌ها، اقدام به برداشت داده‌‌هاي پوشش‌‌گياهي شد. با ثبت ويژگي‌‌هاي فيزيوگرافي و توپوگرافي و اندازه‌‌گيري خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك، رابطه بين تنوع گياهي و خصوصيات زيرحوزه‌‌ها، بررسي شد. بدين‌‌منظور براي بررسي ارتباط تنوع‌‌گونه‌اي با ويژگي‌‌هاي محيطي، با توجه به طول گراديان محاسبه ‌شده، از روش آناليزافزونگي (RDA) به‌‌‌عنوان روش خطي استفاده شد. بر مبناي نتايج، ويژگي‌‌هاي فيزيوگرافي و توپوگرافي، بر غناي‌‌گونه‌‌اي و خصوصيات‌‌شيميايي خاك و بر مقدار يكنواختي و تنوع‌‌گونه‌‌اي زيرحوزه‌‌ها، بيشترين تاثير را داشت و ميزان 89/64 درصد از تغييرات را تبيين مي‌‌كرد. در مجموع؛ مقدار شيب، كربن‌‌آلي و هدايت‌‌الكتريكي خاك، از مهمترين عوامل موثر بر افزايش مقادير شاخص‌‌هاي تنوع‌‌گونه‌‌اي و پارامترهاي طول، مساحت و جهت زيرحوزه، از مهمترين عوامل موثر بر كاهش شاخص‌‌هاي مذكور بود. لذا در شرايطي كه هدف مديريت، افزايش تنوع‌‌گونه‌اي باشد، بايستي مكان‌‌هايي كه از نظر خصوصيات‌‌شيميايي خاك (ماده‌‌آلي و به‌‌تبع‌‌آن كربن‌‌آلي) در معرض خطر هستند، در اولويت قرار گيرند و اگر هدف مديريت، افزايش ساختار پوشش‌‌گياهي و افزايش درصد حفاظت گياهي از فرسايش‌‌پاشماني باشد، در اين صورت بايستي مكان‌‌هايي كه در جهات جنوبي واقع هستند و داراي شيب تند مي‌‌باشند، در اولويت قرار گيرند. ضمن اينكه انجام عمليات احياي مرتع، در زيرحوزه‌‌هاي با مساحت بزرگتر، به‌‌واسطه پائين بودن غناي‌‌گونه‌‌اي، در اولويت مي‌‌باشد و زيرحوزه‌‌هاي كوچكتر، به‌‌واسطه دارا بودن غناي بالا، بايد در اولويت حفاظت و حمايت، قرار گيرند.

Information of plant diversity and its relationship with environmental factors are necessary requirements for rangeland rehabilitation techniques and priority of biodiversity conservation in local habitats. To collect vegetation cover data, the Namin mountainous rangelands were selected and systematic random sampling in ecological units was used. The relationship between plant diversity and ecological unit’s characteristics (Sub-basins) was studied by recording the data in physiographic, topographic, chemistry and physics in the soil. To investigate the relationship between species diversity and environmental factors, the redundancy analysis (RDA) method was used as linear method based on gradient length. Based on the results, the physiographic and topographic had significant effect on the richness of the species. On the other hand, soil chemical properties had the greatest impact on the amount of species evenness and diversity of the ecological units and explained 89.64% of the variations. In general, slope, organic carbon amd EC are the most important effective characteristic on the enhancement species diversity idexes and the length parameters. It was also indicated that area and direction of sites are the most important factors on reduction of diversity indices. Therefore, in situations where the purpose of the management to be improve species diversity, places where are in endanger in terms of chemical properties of the soil (organic matter and, consequently, organic carbon) should be prioritized. If the aim of management to be increase in vegetation structure and percentage of plant protection from splash erosion, in this case, places where are in the southern direction and have a steep slope should be prioritized. Furthermore, rangeland rehabilitation techniques are a priority in larger-scale units due to the lower species richness, and smaller units, due to the high plant species richness, should be prioritized of conservation and protection.