پهنه بندي و رويكرد فضايي بر مديريت بحران با تاكيد بر آسيب پذيري اجتماعي فيزيكي شهرها در برابر زلزله (نمونه موردي استان ايلام)

Zoning and spatial approach on crisis management with emphasis on Social - Physical vulnerability of Cities Against Earthquake (Case Study of Ilam Province)

شهرها كانون­هايي هستند كه انسان­ها را به همراه نيازها و احتياجات مختلف شان در خود پذيرفته ­اند و عالي­ترين نيازهاي بشر در آن تبلور عيني يافته است. برآورد ريسك و ارزيابي آسيب­ پذيري لرزه ­اي از يك شهر از موضوعات مهم و اساسي محسوب مي­شود. به عبارت ديگر، ريسك تركيبي از خطر و آسيب پذيري است و از آنجا كه آسيب ­پذيري ممكن است صورت­هاي گوناگوني همچون آسيب پذيري جاني، عملكردي، اجتماعي، مالي و يا تركيبي از اين موارد را به خود بگيرد، تخمين برآرود ريسك نياز به رهيافتي جامع­نگر دارد. و لازم است تا در آن از روش، معيار و تخصص­هاي گوناگوني استفاده گردد. در نتيجه پژوهش حاضر با رويكرد "توسعه‌اي – كاربردي" و از نظر روش تحقيق تركيبي از روش­هاي "توصيفي، اسنادي و تحليلي و ميداني" مي­باشد. بدين شرح كه با استفاده از متغيرهاي مربوطه در دو شاخص "اجتماعي و كالبدي" كه از طريق سازمان‌هاي مربوطه "شهرداري‌هاي استان، استانداري استان، مركز آمار ايران و مطالعات كتابخانه‌اي" متغيرهاي لازم جمع آوري و بررسي مي‌گردد. در مرحله بعد جهت تجزيه و تحليل يافته‌ها با رويكرد فضايي از جمله روش‌هاي "VIKOR و TOPSIS" استفاده گرديده است؛ همچنين جهت تكميل اطلاعات و خروجي‌هاي مناسب بررسي‌ها از نرم افزارهاي "ArcGIS، GRAFER8، VISIO، SPSS،MINITAB" و ديگر برنامه‌هاي لازم استفاده گرديده است. نتايج تحقيق نشان داده است تفاوت زيادي بين شاخص­ و شهرستان­ها از منظر آسيب­پذيري وجود دارد. چراكه وزن شاخص­ها داراي تفاوت زيادي بوده كه ميزان آن از (0) درصد تا (1) درصد متغير بوده است. همچنين از نظر مكاني ميزان TOPSIS بدست آمده ميانگين آن برابر (0.372) درصد بوده است لذا ميزان آسيب پذيري ناشي از زلزله علاوه بر اهميت دوچندان آن در مديريت بحران ضرورت بررسي آن در شاخص­هاي مختلف از ضروريات برنا­مه ريزي شهري مي ­باشد.

Cities are the focal points that have accepted human beings, along with their different needs, and the highest human needs have been crystallized in it, objectively. Risk estimation and evaluation of seismic vulnerability from a city, consider important issues. In other words, risk is a combination of risk and vulnerability, and since vulnerability may take various forms such as life, functional, social, financial vulnerability or a combination of these, Risk estimation requires a comprehensive approach. an‎d it is necessary to use a variety of methods, criteria and specialties in it. Consequently, the present study is based on the "developmental-applied" approach and, in terms of the research methodology, it is a combination of "descriptive, documentary, analytical, and field" methods. Thus, the necessary variables are collected and reviewed the relevant organizations, "Provincial Municipalities, Provincial Governorate, Statistics Center of Iran and Library Studies," by using the relevant variables in the two "social and physical indices". In the next step, the "VIKOR" and "TOPSIS" methods have been used with the spatial approach for analyzing the findings. Also, the software "ArcGIS, GRAFER8, VISIO, SPSS, MINITAB" and other necessary applications have been used to complete the information and appropriate outputs. The results of the research show that there is a large difference between the index and the cities from the vulnerable point of view. Because, the weight of the index is very different, which varied from (0) percent to (1) percent. Also, in terms of location, the TOPSIS value was 0.372 percent. Therefore, the magnitude of the vulnerability caused by the earthquake, in addition to its importance in crisis management, the need to examine it in different index is the necessities of urban planning.