مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - نقش تغييرپذيري اقليمي برالگوي زماني و مكاني فرسايندگي باران (بررسي موردي: حوزۀ آبخيز فشند)

چكيده فارسي :

اﻧﺮژي ﻓﺮﺳﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﺑﺎران، ﻓﺎﮐﺘﻮري ﻣﻬﻢ و ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺮ ﺟﺪاﺳﺎزي ذرات ﺧﺎك و اﻧﺘﻘﺎل آنﻫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﻣﻨﻄﻘﻪ دارد. ﺷــﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺤﺎﺳــﺒﮥ ﻓﺮﺳــﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﺑﺎران اراﺋﻪ ﺷــﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي ﺑﺎران از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻘﺪار، ﺷــﺪت، ﻣﺪت، اﻧﺪازة ﻗﻄﺮ ﻗﻄﺮه، اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸــﯽ و ﯾﺎ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از آنﻫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷــﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﺎﻧﯽ آن در ﺑﺮآورد ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺴﺎس ﺿﺮوري ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﺎك در ﺣﻮزهﻫﺎي آﺑﺨﯿﺰ، آﮔﺎﻫﯽ از ﻣﯿﺰان ﻓﺮﺳﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﺑﺎران در ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻗﻠﯿﻤﯽ و ﺗﻬﯿﮥ ﻧﻘﺸـــﮥ ﻓﺮﺳـــﺎﯾﻨﺪﮔﯽ در ﻫﺮ دوره ﺿـــﺮوري ﻣﯽﺑﺎﺷـــﺪ. در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺷـــﺮاﯾﻂ ﻣﺘﻔﺎوت اﻗﻠﯿﻤﯽ ﺑﺮ ﻓﺮﺳﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﺑﺎران در ﺣﻮزة آﺑﺨﯿﺰ ﻓﺸﻨﺪ واﻗﻊ در اﺳﺘﺎن اﻟﺒﺮز، اﺑﺘﺪا از ﺷﺎﺧﺺ SPI ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﯿﯿﻦ دورهﻫﺎي ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ، ﺗﺮﺳﺎﻟﯽ و ﺳﺎل ﻧﺮﻣﺎل آﺑﯽ ﻫﺮ اﯾﺴﺘﮕﺎه اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. ﺳﭙﺲ اﻗﺪام ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺷﺎﺧﺺ EI30 در ﭼﻬﺎر اﯾﺴﺘﮕﺎه ﺑﺎران ﺳﻨﺞ ﺛﺒﺎت و ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺷﺎﺧﺺ ﻓﻮرﻧﯿﻪ اﺻﻼح ﺷﺪه در ﯾﺎزده اﯾﺴﺘﮕﺎه ﺑﺎران ﺳﻨﺞ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ و ﺑﺎران ﺳﻨﺞ ﺛﺒﺎت در دورهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻗﻠﯿﻤﯽ ﺷﺪ و رواﺑﻂ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﻦ EI30 ﺑﺎ ﺑﺎرش 24 ﺳﺎﻋﺘﻪ، ﺑﺎرش ﺳﺎﻻﻧﻪ و ﻓﻮرﻧﯿﮥ اﺻﻼح ﺷﺪه ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ. از اﯾﻦ ﺑﯿﻦ، ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺷﺎﺧﺺ EI30 و ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﺎ R2 0.71 اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ. ﺳﭙﺲ روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ درونﯾﺎﺑﯽ زﻣﯿﻦآﻣﺎري ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﯾ ﺴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﻘ ﺸﻪﻫﺎي ﭘﻬﻨﻪﺑﻨﺪي ﻓﺮﺳﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﺑﺎران در دورهﻫﺎي ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ، ﺗﺮﺳﺎﻟﯽ، ﺳﺎل ﻧﺮﻣﺎل آﺑﯽ و در ﮐﻞ دورة آﻣﺎري 79-91 ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ، ﻧﻘﺸﻪﻫﺎي ﺧﺮوﺟﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اﻟﮕﻮي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﭘﺬﯾﺮي اﻗﻠﯿﻤﯽ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰان ﻓﺮﺳﺎﯾﻨﺪﮔﯽ ﺑﺎران در دورة ﺗﺮﺳﺎﻟﯽ و ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﺰان آن در دورة ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ. اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﺳﺎﯾﻨﺪﮔﯽ در ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن در دورة ﺧﺸﮏ ﺑﯿﺸﺘﺮ از دورة ﺗﺮ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﺎﻫﺶ ﭘﻮﺷﺶ ﺣﻔﺎﻇﺘﯽ زﻣﯿﻦ در ﺳﺎلﻫﺎي ﺧﺸﮏ ﺧﻮد ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺸﺪﯾﺪ ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ در ﺳﺎلﻫﺎي ﺧﺸﮏ ﻣﯽﺷﻮد. در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﻧﯿﺰ ﮐﻤﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ