بررسي علل تجويز و مصرف غيراستاندارد دارو در كشور و راهكارهاي بهبود آن از ديدگاه دانشجويان داروسازي دانشگاه علوم پزشكي تبري

Evaluating the Causes of Non-Standard Prescription and Drug Use in Iran and Its Improvement Strategies from the Viewpoint of Pharmacy Students of Tabriz University of Medical Sciences

زمينه و اهداف تجويز و مصرف غيرمنطقي داروها پيامدهاي ناگوار بسياري به دنبال دارد. در اين ميان، پزشكان و داروسازان نقش حساسي در جهت‌گيري و هدايت فرهنگ دارودرماني به سوي روش هاي صحيح تجويز و مصرف داروها دارند. هدف اين مطالعه بررسي علل تجويز و مصرف غيراستاندارد دارو در ايران و راهكارهاي بهبود آن از ديدگاه دانشجويان داروسازي تبريز در سال 95-94 بود. مواد و روش ها اين مطالعه مقطعي از نوع تلفيقي (كمي-كيفي) بوده و براي انجام آن پرسشنامه‌اي در6 حيطه (نقش داروسازان، پزشكان، بيماران، اقتصاد، مديريت و نظارت، صنعت داروسازي) طراحي و توسط دانشجويان تكميل گرديد. روايي پرسشنامه توسط اساتيد مجرب تاييد و براي پايايي پرسشنامه از آلفاي كرونباخ (0/832=) استفاده شد. يافته ها از نظر دانشجويان داروسازي، مهمترين علل تجويز و مصرف غيرمنطقي دارو شامل تمايل بيماران به خوددرماني (0/63±3/49 امتياز)، پزشك سالاري نظام سلامت و تعامل ناكافي پزشكان با داروسازان و ساير همكاران گروه پزشكي (0/71±3/41 امتياز) و پايين بودن سطح آگاهي بيماران در مورد خطرات مصرف نابجاي دارو (0/62±3/39 امتياز) بودند. همچنين در بين همه حيطه ها، امتياز حيطه مديريت و نظارت مناسب بيش از بقيه موارد به دست آمد. نتيجه گيري آگاهي ناكافي جامعه از مصرف صحيح داروها، تمايل به خوددرماني، تعامل ناكافي پزشكان با ساير همكاران حوزه سلامت و كمبود نظارت سازمان هاي مرتبط مديريتي و نظارتي علل اصلي تجويز و مصرف غيرمنطقي دارو در كشور مي باشند. لذا افزايش سطح آگاهي عمومي، ارتقاي برنامه هاي آموزشي و نيز تعاملات تيم درمان، كاستن از مشكلات اقتصادي داروخانه ها و بهبود نظارت سازمان هاي مربوطه بر عملكرد گروه پزشكي كاملا ضروري است.

Background and Objectives: Irrational drug prescription and consumption lead to numerous undesirable consequences. Physicians and pharmacists have critical roles in directing the drug therapy culture to proper way and destination. In this study, causes of non-standard prescription and drug use in Iran and its improvement strategies from the viewpoint of Tabriz pharmacy students were evaluated in 2015-2016. Material and Methods: To perform this cross-sectional quantitative-qualitative study, a questionnaire was designed in six domains (role of pharmacists, physicians, patients, economy, management and supervision, pharmaceutical industry) and completed by the students. Validity of the questionnaire was confirmed by experts and its reliability was determined by Cronbach’s Alpha method (Alpha=0.832). Results: The students declared that the most important causes of irrational drug prescription and consumption were patients’ tendency to self-medication (3.49±0.63), physician based health system and inadequate collaboration between physicians with pharmacists and other medical team members (3.41±0.71) and low level of knowledge of patients about the risks of drug misuse (3.39±0.62). Also, among the all domains, the importance of appropriate management and supervision was greater than other items. Conclusion: Inadequate knowledge of the society about proper use of medications, tendency to self-medication, inadequate collaboration between physicians with other health system members, low supervision of related management and supervisory organizations are the main causes of irrational drug prescription and consumption in the country. Therefore, increasing public awareness level, improving educational programs and collaboration between the treatment team members, reducing the economic problems of pharmacies and improving the supervision of relevant organizations on medical group is absolutely necessary.