ساختار كالبدي- فضايي شهر يزد از آغاز دوره اسلامي تا پايان دوره آل‌مظفر براساس مدارك و شواهد موجود

The physical-spatial structure of Yazd city from the beginning of the Islamic period to the end of the Al-Mozafar period Based on available evidence

شهر يزد يكي از شهرهايي است كه علي‌رغم توسعه و گسترش، هنوز بخش‌هاي قديمي خود را، كه امروزه بافت تاريخي را تشكيل مي‌دهند، در دل خود حفظ كرده است. اين شهر از ساختارهاي مختلفي تشكيل مي‌شد كه مهم‌ترين ساختار آنرا محلات تشكيل مي‌دادند. اما، مي‌توان عوامل گوناگوني را در شكل‌گيري و توسعه شهر و به تبع آن ساختار محلات دخيل دانست. ساختار مذهبي شهر از مساجد و آرامگاه‌هاي مختلفي تشكيل مي‌شد كه مي‌توان از مسجد جامع به عنوان اصلي‌ترين بخش اين ساختار نام برد كه در مركز شهر واقع شده بود. همين امر باعث گرديد تا در دوره آل مظفر بازار چهارسوق، مهمترين مركز اقتصادي شهر، در كنار آن ساخته كه خود باعث ايجاد تغيير در محلات شود. ساختار آموزشي از مدارس گوناگوني تشكيل مي‌شد كه برخي از آنها جزئي از مجموعه بزرگتر بودند. اين مدارس به همراه بناهاي عام‌المنفعه تأثيرات زيادي را در شكل‌بخشي در ساختار محلات داشتند و تغييراتي را در درون آنها ايجاد نمودند. وجود برج‌وباروي شهر باعث شده بود تا محلات به دو بخش خارج حصار و داخل حصار تقسيم شوند كه با گسترش آن به محدوده محلات داخل حصار افزوده مي‌شد. مهمترين منبع تأمين آب شهر قنات هاي متعددي بود كه بوسيله پاياب و آب‌انبار دسترسي را امكان‌پذير كرده و آسياب‌هاي متعددي از آن بهره مي‌بردند و برخي از محلات به واسطه آنها شكل گرفتند. درنتيجه مي‌توان گفت در شكل‌گيري و توسعه شهر يزد ساختارهاي متفاوتي مانند ساختارهاي مذهبي، اقتصادي، آموزشي، مجموعه هاي گوناگون و غيره دخيل بودند و هركدام موجب شكل گيري و توسعه بخشي از شهر شدند.

Yazd city is one of the cities that, despite its development, still retains its old parts, which today constitute the historical texture. The city consisted of a variety of structures, the most important of which were the neighborhoods. However, various factors may be involved in the formation and development of the city and, consequently, the structure of neighborhoods. The religious structure of the city consists of various mosques and shrines, which can be referred to as the main mosque in the center of the city. This led to the creation of the most important economic center of the city in the Al-Muzaffar era of the Charssoq market, which would cause changes in neighborhoods. The educational structure of various schools was formed, some of which were part of a larger group. These schools, along with public buildings, have had a great deal of influence in building the neighborhood and creating changes within them. The existence of the city's turbojar had caused the neighborhoods to be divided into two parts, outside the fence and inside the fence, which was expanded to the limits of the neighborhoods inside the fence. The most important source of water supply was the city of Qanats, which made it possible to access access to many of the mills and some of them were formed by them. As a result, in forming and developing the city of Yazd, different structures were involved, such as religious, economic, educational, various collections, etc., each of which contributed to the formation and