بررسي تحولات تاريخي- حقوقي در قرارداد هاي بين المللي امتيازي نفت و گاز

A historical- legal study on modifications over the international oil and gas concession agreements

در دهه 1930 ميلادي ، نفت و گاز جهان تحت سيطره هفت شركت بزرگ نفتي بين المللي قرار داشت. اين هفت شركت كه به "هفت خواهران"شهرت داشتند نه تنها كنترل امور مربوط به حمل و نقل ، پالايش و فروش و بازاريابي نفت را در دست داشتند بلكه تا حد قابل توجهي تسلط بر ذخاير نفتي نيز در اختيار ايشان بود.سيطره اين شركتها بر ذخاير نفتي را سازوكار هاي سنتي قرارداد هاي امتيازي تامين و تضمين مي كرد و سود سرشاري را از اين محل عايد ايشان مي نمود. اداره بازار نفت و و تعيين قيمت هاي آن براي مدت هاي طولاني ، پيامد طبيعي اين سيطره بود. اين شركت ها با تقسيم بازارهاي مصرف ميان خود ، فرآيند عرضه و تقاضاي جهاني را مديريت نموده، مانع تعيين قيمت از طريق مكانيزم رقابت مي شدند.اين شرايط كشورهاي ميزبان را وادار نمود تا از يك سو، با همگرايي هاي منطقه اي و بين المللي و ايجاد ساختارهاي متحد (نظير سازمان كشورهاي توليد كننده نفت، اوپك) ابتكار عمل در تعيين قيمت محصول نفت توليدي را در دست گيرند، و از سوي ديگر با مرور تجارب حاصله از سازوكار هاي حاكم بر نظامات قراردادي مابين خود و شركت هاي بين المللي نفتي، ساختار اين قراردادها را به سمت و سوي هر چه بيشتر ملي شدن هدايت نمايند. در اين مقاله ما بر آنيم تا تحليلي تاريخي- حقوقي از سير تغييرات در قرارداد هاي بين المللي امتيازي نفت و گاز ارائه دهيم .سيري كه از پيش از سالهاي دهه 50 ميلادي آغاز گشته و پس از جنگ جهاني دوم و تا پايان قرن بيستم ، دستخوش تحولات و دگرگوني هايي فراوان گرديده است.

In the1930s, the world's oil was controlled by 7 great international oil companies who were famous as the "Seven Sisters". These companies not only controlled oil transportation, refining, sale and marketing but also dominated the oil reserves. Their domination over the oil reserves was guaranteed by old concession contracts mechanism which made too much benefit to them. Management of the oil market and determination of oil price for a very long period was the natural consequence of this domination. These companies by dividing the demand market among themselves disabled the market to determine price through the mechanism of competition. These conditions caused the host countries by constituting international coalitions ( such as Organization of the Petroleum Exporting Countries "OPEC") play the main role in determination of the oil price and at the meantime by reviewing of the experiences arisen from the old concession agreements, tried to revise them to be more nationalized.in this article, we are seeking to raise a historical-legal analysis from the trend of the changes in international petroleum concession agreements which has been started before the 1950s and amended after the world war II until the last years of the 20th century.