صورت‌بندي مفهوم «محبت» در سنت تفسير عرفاني با تأكيد بر ديدگاه فيض كاشاني

موضوع محبت در ادبيات ديني و عرفاني جايگاه والايي را به خود اختصاص داده است، به‌گونه‌اي كه اين مقوله افزون بر موقعيت ويژۀ عرفاني‌اش، از اركان مهم مفاهيم اخلاقي در اديان ابراهيمي نيز به شمار مي‌آيد. در تعريف محبت، بين عالمان و اخلاق‌پژوهان اختلاف‌نظر وجود دارد و اين اختلاف تا آن حد و اندازه است كه برخي تعريف حقيقي آن را اساساً غيرممكن دانسته و بر اين باورند محبت زبان حال است نه قال. عارفان مفسر مسلمان با الهام از آموزه‌هاي قرآني و روايي، موضوع محبت را در آثار خود مورد بحث قرار داده و در چيستي، ابعاد و آثار آن سخن گفته‌اند. عالِمي نظير فيض كاشاني، به‌مثابۀ مفسر، محدث و متفكري اخلاق‌پژوه، اولاً با پيروي از سيرۀ گفتاري و عملي معصومان و ثانياً با تأثيرپذيري از انديشه‌هاي برخي عارفان و فيلسوفان همچون غزالي، ابن‌عربي و ملاصدرا، به موضوع محبت در آثار خود عنايت داشته است. در اين ميان، يكي از فرازهاي مهم بحث محبت، در بين چنين عالماني ازجمله فيض كاشاني رابطۀ آن با معرفت است. اين مهم در ديدگاه عارفان نقشي محوري داشته و عارفان با تأسي از آموزه‌هاي روايي اين مقوله را مورد توجه قرار داده‌اند. فيض كاشاني نيز با الهام از احاديثي همانند احاديث موسوم به كنز مخفي و حديث «قُرب نوافل» و تأثيرپذيري از انديشۀ عارفان، اين رابطه را در تبيين موضوع محبت برجسته ديده است. اين مقاله با روش توصيفي و تحليلي، رهيافت‌هاي عرفاني محبت را در نگاه فيض با عنايت به‌مراتب يادشده، مورد بررسي و تحليل قرار داده است.

This article has no abstract