مطالعه تطبيقي برخي وجوه زيبايي‌شناسي سوره مريم از ديدگاه زمخشري و سيد قطب

زيبايي به‌مثابه امر خوشايند و سازگار با سرشت و طبع بشر همواره مورد توجه فيلسوفان و انديشمندان بوده اگرچه پيدايي دانش زيبايي‌شناسي مربوط به سده 18 ميلادي است، قرآن‌پژوهان متقدم درخلال بحث درباره اعجاز بياني قرآن كريم از منظر دانش بلاغت درباره زيبايي قرآن سخن گفته‌اند كه مهم‌ترين ايشان جارالله زمخشري (د 538 ق) است كه در تفسير خود بيش از همه به بلاغت قرآن توجه كرده است. سيد قطب اما به‌مثابه مفسر قرآن كريم در دوران معاصر با تأثير از مطالعات ادبي نوين با استفاده از نظريه تصويرپردازي هنري وجوه زيبايي‌شناسي قرآن را مطرح نموده است، هدف از انجام اين پژوهش، بررسي روشمند وجوه زيبايي‌شناسي قرآن از ديدگاه دو مفسر قرآن در فاصله زماني نسبتاً دور از يكديگر بوده و سوره مريم با توجه به ويژگي‌هاي ساختاري و مضموني خاص به‌عنوان ميدان و نمونه پژوهش انتخاب گرديده است. يافته‌هاي اين پژوهش حاكي از آن است كه زمخشري مؤلفه‌هاي بلاغي چون تقديم و تأخير، تقابل، فصل و وصل، گزينش واژگان متناسب با معنا از جهت دلالت، مفرد يا جمع بودن، تعريف و تنكير را در سوره مريم بيان كرده است. در مقابل، سيد قطب با توجه به نقش عناصر گفت‌وگو، حركت، سايه‌هاي واژه و موسيقي در تصويرپردازي صحنه‌هاي سوره مريم، تأثير خيال‌پردازي و مجسم‌سازي واژگان در روان مخاطب را نشان داده است. مقايسه ديدگاه اين دو مفسر در تبيين وجوه زيبايي‌شناختي سوره مريم نشان مي‌دهد، عليرغم تمايز رويكرد ايشان، برخي شباهت‌ها نيز در اين ميان قابل تشخيص است.

This article has no abstract