امكان سنجي پهنه بندي شدت خطر بيابان زايي با استفاده از مدل IMDPA (بررسي موردي: منطقه شكرويه استان فارس)

Feasibility Study of Zoning Desertification Intensity Using IMDPA Model (Case Study: Shekarouye region, Fars Province)

بهره­ برداري بيش از حد از منابع طبيعي در سال­ هاي اخير منجر به تشديد فرآيند بيابان ­زايي گرديده و براي مقابله با آن عزمي جدي و فراگير نيازمند است. هدف پژوهش شناسايي و معرفي معيارهاي مخرب در تشديد بيابان­ زايي منطقه شكرويه با بهره ­گيري از مدل ايراني IMDPA جهت انجام اقدامات كنترلي و مديريتي منطقه است. بدين منظور از چهار معيار كليدي خاك، پوشش گياهي، اقليم و آب كه هر كدام از تعدادي شاخص تشكيل شده است، استفاده گرديد. معيارهاي مذكور از ميانگين هندسي شاخص­ ها در نرم افزار Arc GIS 9.3 و نقشه بيابان­زايي كل نيز از ميانگين هندسي چهار معيار مذكور بدست آمد. سپس كليه نقشه­ ها به اساس مدل به چهار كلاس خطر كم و ناچيز، متوسط، شديد و خيلي­ شديد پهنه­ بندي گرديدند. نتايج نشان داد كه معيار پوشش گياهي با ميانگين ارزش عددي 2/66 (كلاس خط شديد) باتاثير­ترين معيار و معيار آب با ازرش عددي 1/9 (كلاس متوسط) كم­ تاثيرترين معيار در افزايش بيابان­زايي منطقه بودند. شاخص هدايت الكتريكي آب با ارزش 3/11 (كلاس شديد) به عنوان مخرب­ ترين شاخص و شاخص نسبت جذبي سديم با مقدار 1/1 كم­ اثرترين شاخص برآورد گرديدند. همچنين ارزش عددي بيابان­زايي كل نيز 1/6 (كلاس متوسط) برآورد گرديد. نتايج پهنه­ بندي نقشه بيابان­زايي كل نيز نشان داد كه 20310/45 هكتار (56/81 درصد) از منطقه در كلاس متوسط خطر بيابان­زايي و 43/18 درصد از منطقه (15436/78 هكتار) در كلاس خطر بيابان­ زايي كم و ناچيز قرار دارد.

Over exploitation of natural resources during recent years has led to the intensifying of desertification phenomenon and hence serious determination is required to deal with it. This study aims to identify the adverse factors in desertification intensifications in Shekarouye using IMDPA model in order to undertake preventive and managerial measures. To this end, four criteria of soil, vegetation, climate and water were selected each having further sub indicators. Weighted average of each criterion’s sub-indicators and the four criteria, respectively led to the composite value of each criteria and total desertification intensity. Total desertification value was classified into four classes of negligible to low, moderate, severe and very severe and the related maps were prepared. Results showed that vegetation criterion with the value of 2.66 (very severe) and water criterion with 1.9 (moderate), respectively were the most effective and negligible criteria in intensifying desertification. Water electric conductivity with 3.11 (severe) and water sodium absorption ratio with 1.1 respectively had the highest and lowest impact on desertification. Total desertification measured 1.6 (moderate). Of the total desertification area 20310.45 ha (56.81%) and 15436.78 (43.18%) respectively fell into the moderate and negligible to low classes.