تبيين و تحليل شاخص‌هاي بهداشت شخصي در امپراتوري ساساني و اهداف و دلايل به‌ كارگيري آن

Study and Review of Indicators of Personal Sanitation in Sasanian Period and Aims and Reasons for Applying the Indicators

تمدن‌هاي باستاني، هر يك به فراخور وسعت و تأثيرات فرهنگي خويش بر گستره‌ي قلمروي حاكميتشان، روش‌هايي را در زمينه‌ي بهداشت شخصي و جلوگيري از بروز بيماري‌هاي عمومي و عفوني به كار مي‌گرفتند. بررسي شاخص‌هاي بهداشت شخصي در سرزمين‌هاي وسيع ساسانيان، رفتار بهداشتي مردمان اين امپراتوري را به فراخور جغرافياي زيست‌بومشان نشان مي‌دهد. با توجه به اينكه بهداشت شخصي در عصر ساساني (224-651م.)، بيشتر تحت تأثير تعاليم ديانت زردشتي و رويكرد مغان زردشتي به اين مقوله بوده است، براي پژوهش در اين زمينه، بررسي و تحليل ديدگاه شواهد مكتوب برجاي‌مانده از ديانت زردشتي در اين موضوع، بيشترين اهميت را داراست. بدين‌سان، با توجه به شواهد مكتوب متون فقهي‌حقوقي برجاي‌مانده از عصر ساساني و پساساساني، شاخص‌هاي بهداشت شخصي در دوران ساسانيان، عبارت‌ بوده‌اند از: شست‌ و شو و تطهير با آب و خاك و گميز، استفاده از مكان‌هايي به نام آبدان و پادياو براي شست‌وشو، استفاده از دستمال، استعمال بوي خوش، شانه‌كردن، چيدن ناخن كه هر يك به نوبه‌ي خويش در جلوگيري از بيماري نقشي مهم ايفا مي‌كردند؛ البته وجهه‌ي ديني سخت‌گيرانه‌اي كه براي بسياري از اين امور وجود داشت، تاحدي بود كه برخي از بزرگان زردشتي، براي تغيير اين روش‌ها تلاش مي‌كردند. اين پژوهش بر آن است تا به شيوه‌ي توصيفي‌تحليلي، با تكيه بر شواهد مكتوب برجاي‌مانده، شاخص‌هاي بهداشت شخصي و اهداف و روش‌هاي به‌كارگيري آن را در طول بيش از چهار سده حضور ساسانيان، بررسي و واكاوي كند.

Ancient civilizations, proportionately to the extent and impact of their culture, used some methods in the field of personal sanitation to prevent infections and general diseases. Studying the indictors of personal sanitation, methods and the aims, in broad lands of Sasanians, would lead us to sanitary treatments of people in this empire. Considering the issue that personal sanitation in Sasanian period (651-224 A.D) was more influenced by the teachings of Zoroastrianism, the study of the Zoroastrian perspective is of the greatest importance in this regard. Personal sanitation in that period included washing with water, soil and gomiz, using special places for washing called Pādyāw, using napkins, using perfume and combing hair. There were also strict, detailed rules that made personal sanitation difficult and intolerable. Thus, some meges made efforts to change these rules. This paper aims to study indicators of personal sanitation and their applications for more than 400 years during Sasanian period with descriptive analytical method, on the base of literary evidence.