تحليل محتواي واكنش‌هاي توجيهي دانشجويان به موقعيت‌هاي عمل نوع‌ دوستانه: آزمون ميزان بسندگي مدل‌هاي بندورا و شالوي

The Content Analysis of Student’s Justificatory Reaction to Altruistic Actual Situations: Testing Adequacy of Bandura's and Shalvey's Models

اينكه ما خود را «كمتر‌ شر» يا «قديس‌تر» بدانيم، دو مقوله‌ي متفاوت در ارزيابي عمل اخلاقي است كه انگيزش و ميزان كاميابي در هر يك متفاوت است. تحقيق حاضر بر آن است تا پس از مرور مكانيزم‌هاي توجيهي در چهار موقعيت واقعي كه متضمن عمل نوع‌دوستانه است، بسندگي مدل‌هاي فعلي سنخ‌شناسي توجيه معطوف به عدم درگيري اخلاقي را از لحاظ شمول بيازمايد. اين تحليل، با هدف وضوح‌بخشيدن به رفتارهاي پيچيده‌ي كنشگر اخلاقي و تسهيل‌كردن داوري اخلاقي در يك فضاي تحليلي‌تر و همچنين محك‌خوردن مدل‌هاي رايج در زمينه‌ي طبقه‌بندي اقسام توجيه در دو موقعيت «كمتر شر بودن» و «قديس‌تر» بودن انجام شده است. شركت‌كنندگان پژوهش 71 دانشجوي كارشناسي ارشد و دكتري دانشگاه شيراز بودند كه به شيوه‌ي در دسترس انتخاب شدند. به منظور ارزيابي نحوه‌ي واكنش شركت‌كنندگان به موقعيت‌هايي كه مستلزم عمل نوع‌دوستانه است، چهار موقعيت‌ واقعي عمل نوع‌دوستانه طراحي شد. پاسخ‌ها و توجيه‌هاي ارائه‌شده در صورت همكاري‌نكردن با طرح نوع‌دوستانه، مورد تحليل محتواي جهت‌دار قرار گرفت. در مواجهه با طرح‌هاي نوع‌دوستانه، سنخ بعضي از توجيهاتي كه افراد به‌عنوان دليل امتناع مي‌آوردند مطابق با مكانيزم‌هاي اشاره‌شده در پيشينه بود؛ علاوه‌برآن دو دسته توجيه نيز وجود داشت كه با مقولات موجود در پيشينه قابل فهم نبود. اين دو دسته مطابق با مضامين محوري‌شان، توجيه خود-اولويت‌مدار و توجيه ديگر-اولويت‌مدار نام‌گذاري شد. نتايج متضمن تأييدي بر تفكيك مورد نظر كلين و اپلي در انگيزش معطوف به كمتر شر بودن و انگيزش معطوف به قديس‌تر بودن بود.

To consider ourselves as "lesser evil" and to consider ourselves "holier" are two different categories in evaluating moral action, that its motivation and success rate vary in each other. After reviewing the justification mechanisms in four real situations involving altruistic act, the present study seeks to examine the validity of the current models of the temporality of justification for moral disengagement in terms of inclusion. In addition to verify the common models for categorizing justifications in two situations as "less evil" and as "holier", this examination aims to clarify the moral behaviors of the moral actor and facilitate ethical judgment in a more analytical space. The participants of the study were 71 undergraduate and postgraduate students at Shiraz University selected in convenience method. In order to evaluate how respondents respond to situations which require altruistic action, four realistic situations of altruistic action were designed. The responses and justifications presented by those who didn’t cooperate with the altruistic plan were subjected to direct content analysis. In the face of the altruistic plans of those who refuse, their justifications were in accordance with some of the mechanisms mentioned in the background. However, there were two categories of justification that were not understandable with the categories in the literature. These two categories are named according to their core themes, self-oriented justification, and other-oriented justification. The results implied confirmation of Klein and Epleis’s distinction of motivation toward lesser evil and holier.