معرفي معيار‌هاي شناسايي درختان مادري بلوط (مطالعه موردي: جنگل‌هاي پلدختر استان لرستان)

Introducing the Criteria for Identification of Good Acorn Producer Oak Trees (Case Study: Poldokhtar Forests, Lorestan Province

تكثير از طريق بذر از سرفصل­هاي مهم دانش جنگل‌شناسي است. توليد بذر در بلوط‌ها به‌علت مصرف آن توسط حيوانات و انسان از اهميت بيشتري برخوردار است. جنگل‌هاي زاگرس واقع در امتداد سلسله‌ جبال زاگرس در غرب و جنوب ايران پوشيده از گونه‌هاي مختلف بلوط است و بلوط ايراني (Quercus brantii Lindl.) گونه غالب اين جنگل‌ها محسوب مي‌شود. از آنجايي‌كه توان توليد بذر پايه‌هاي مختلف بلوط به‌دليل تفاوت در ساختار ژنتيكي و ساير عوامل تأثيرگذار از قبيل رويشگاه و اقليم متفاوت است، شناسايي درختان مادري با قدرت بذردهي زياد از اهميت زيادي برخوردار است. در اين پژوهش، 30 اصله بلوط ايراني در بخشي از جنگل‌هاي پلدختر استان لرستان انتخاب شد و به‌مدت 4 سال (1396-1393) با استفاده از روش شمارش تاجي، توليد بذر آن‌ها مطالعه شد. براي درختان نمونه، ويژگي‌هاي سالم بودن تنه و تاج، بالغ بودن، تك­پايه بودن، دارا بودن حداقل قطر برابر سينه 15 سانتي‌متر و عدم هم‌پوشاني تاج درختان مجاور مورد توجه قرار گرفت و متغيرهاي كمي آن‌ها اندازه‌گيري شد. براي شناسايي درختان مادري از دو معيار استفاده شد كه عبارت بودند از درختاني كه هرساله توليد بذر داشتند و ميانگين توليد بذر آن‌ها بيشتر از ميانگين توليد بذر توده جنگلي بود. نتايج نشان داد كه ميانگين تعداد بذر در درختان تحت مطالعه در طي 4 سال 476/6 است و كمترين و بيشترين بذر توليد شده به‌ترتيب صفر و 5696 بود. همچنين، فقط يك درخت ويژگي‌هاي درخت مادري را داشت و به‌عنوان درخت مادري شناسايي شد. نتايج اين پژوهش نشان داد كه حتي با پايش 3 سال توليد بذر در درختان بلوط ايراني مي‌توان با دقت قابل قبولي درختان مادري را شناسايي كرد. در اين مقاله درختان مادري بلوط ايراني در بخشي از جنگل‌هاي استان لرستان شناسايي شدند.

Sexual regeneration is one of the important topics in silviculture that is based on seed production. Seed production is more important in oak, because oak seeds (acorns) are important source of food for animals and human. Zagros forests located along the Zagros mountains in western and southern Iran are covered with different species of oak and Brant`s oak (Quercus brantii Lindl.) is the dominant species of these forests. Since acorn production ability of different oak trees is different due to differences in genetic structure and other influential factors such as site and climate, identification of good acorn producers is very important. In this research, 30 Brant’s oak trees were selected in a part of Poldokhtar forests in Lorestan province, Iran, and their acorn production were studied during 4 years (2014-2017) using crown count method. For sample trees, trunk and crown health characteristics, maturity, single-stem, minimum diameter of 15 cm and no touching of adjacent crowns were considered and their quantitative traits were measured. The two criteria were used to identify good acorn producers: trees that produce acorn each year and those that their average acorn production was higher than the average acorn production of the stand. Based on the results, the mean number of acorns of sample trees in 4 years was 476.6 and the lowest and highest acorn produced was zero and 5696, respectively. Also, only one tree had the characteristics of the good acorn producer. The results of this study showed that even with 3 years of acorn production monitoring, good acorn producers in Brant`s oak trees can be identified with acceptable accuracy . In this research, good acorn producers of Brant`s oak were identified in a part of the forests of Lorestan province.