تدوين و اعتباريابي برنامه آموزش شناخت اجتماعي و تعيين اثربخشي آن بر نشانه‌هاي نافرماني مقابله‌اي در كودكان 7 تا 9 سال

مقدمه: اختلال نافرماني مقابله‌اي (ODD) از شايع‌ترين اختلال‌هاي برون‌نمود دوران كودكي و از رايج‌ترين اختلال‌هاي روانپزشكي در بين مراجعان به مراكز درماني روان‌شناسي و روانپزشكي است. پژوهش حاضر با هدف تدوين و اعتباريابي برنامه آموزش شناخت اجتماعي و تعيين اثربخشي آن بر نشانه‌هاي نافرماني مقابله‌اي انجام شد. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر طي دو مرحله انجام شد. در مرحله اول پس از مرور ادبيات و نظريه‌هاي درماني و مفاهيم موجود در حوزه شناخت اجتماعي، برنامه آموزشي تدوين شد. سپس 10 نفر از متخصصان روان‌شناسي باليني و كودك، روايي محتوايي برنامه آموزشي را تعيين كردند. در مرحله دوم، از روش نيمه‌آزمايشي با طرح پيش‌آزمون، پس‌آزمون و پيگيري همراه با گروه كنترل استفاده شد. جامعۀ آماري شامل كليۀ دانش‌آموزان پسر 7 تا 9 سال در مدارس شهر تهران در سال تحصيلي 98-1397 بودند كه با نمونه‌گيري دو مرحله‌اي ارزيابي شدند. در مرحله اول بر اساس نمونه‌گيري در دسترس غربالگري انجام شد. در مرحله دوم از بين افراد واجد نشانگان نافرماني مقابله‌اي، بر اساس روش تصادفي ساده 30 كودك با دارا بودن ملاك‌هاي ورود و خروج پژوهش انتخاب و به صورت تصادفي در دو گروه آزمايش و كنترل جايگزين شدند. برنامه آموزش شناخت اجتماعي طي 10 جلسه براي گروه آزمايش اجرا شد، و پس از گذشت يك ماه، مجدداً از گروه آزمايش پيگيري به عمل آمد. به‌منظور جمع‌آوري داده‌ها از مقياس درجه‌بندي اختلال نافرماني مقابله‌اي هومرسون و همكاران استفاده شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد برنامه آموزشي شناخت اجتماعي اعتبار محتوايي قابل قبولي دارد. همچنين نتايج مداخله آموزشي نشان داد كه آموزش شناخت اجتماعي به‌طور معني‌داري نشانه‌هاي نافرماني مقابله‌اي را در كودكان كاهش مي‌دهد و در مرحلۀ پيگيري اين اثر به‌طور معني‌داري ماندگار بوده است. نتيجه‌گيري: برنامه آموزش شناخت اجتماعي مي‌تواند به‌عنوان برنامه‌اي روا و كارآمد براي كاهش نشانه‌هاي نافرماني مقابله‌اي كودكان مورد توجه قرار گيرد.

Introduction: oppositional defiant disorder (ODD) is one of the most common externalizing disorders in childhood and one of the mos t common psychiatric disorders among clients of health centers. The purpose of this s tudy was to formulate and validate a social cognition training program and determine its effectiveness on symptoms of oppositional defiant. Materials and Methods: The present study was conducted in two s tages. In the firs t s tage, after reviewing the literature, therapeutic theories and concepts in the field of social cognition and training program were developed. Then, ten clinical and child psychologists determined the content validity of the training program. In the second stage, a semi-experimental design with pre-test, pos t-testand follow-up with a control group was used. The statistical population consisted of all male students aged 7 to 9 years in Tehran schools during 2019-2020 that were evaluated by two-stage sampling. In the firs t stage, screening was performed. In the second stage, 30 children according to inclusion and exclusion criteria were selected and randomly assigned to the experimental and control groups. The social cognition training program was administered to the experimental group for 10 sessions, and after one month, the experimental group was followed up. Data was collected using Hormerson et al. oppositional defiant disorder rating scale. Results: The results indicated that social cognition training program has acceptable content validity. Furthermore, the results of training intervention showed that social cognition training significantly reduced the symptoms of ODD in children and this effect was significant in the follow-up phase. Conclusion: Social cognition training program can be considered as a valid and effective program for alleviation of ODD symptoms in children.