بررسي ويژگي هاي معنايي و هستي شناسانه نظام هاي بازيابي اطلاعات مبتني بر اصطلاح نامه و هستي شناسي

The Study of Semantic and Ontological Features of Thesaurus and Ontology-based Information Retrieval Systems

نظام‌هاي بازيابي اطلاعات براي افزايش نتايج مرتبط بازيابي‌شده و كسب رضايت كاربران به‌دنبال تغيير از جست ‌و جوي مبتني بر كليدواژه به جست‌وجوي مبتني بر مفاهيم هستند. اين نظام‌ها براي انجام اين كار از ابزارهايي استفاده مي‌كنند كه بتوانند واژگان را به مفاهيم تبديل كنند. اين امر طي ساليان متمادي زمينه توليد ابزارهايي همچون طرح‌هاي رده‌بندي، سرعنوان‌هاي موضوعي، واژگان‌ها و اصطلاح‌نامه‌ها را فراهم آورده است. در تكامل اين روند، هستي‌شناسي‌ها نيز به‌تازگي به‌كار گرفته شده‌اند. چگونگي بهره‌گيري از ويژگي‌هاي معنايي ابزارهايي مانند هستي‌شناسي و اصطلاح‌نامه در روند بازيابي اطلاعات براي نظام‌هاي مطرح دنيا كه مدعي بازيابي اطلاعات با استفاده از اين ابزارها هستند، مشكل اصلي مورد بررسي در اين پژوهش است. در اين مقاله هفت نظام بازيابي اطلاعات با توجه به استفاده از اين ابزارها انتخاب شدند و با بررسي متون، ويژگي‌هاي معنايي نظام‌ها در قالب سياهه وارسي محقق‌ساخته‌اي ارائه شد. اين ويژگي‌ها پنج مقوله كلي جست‌وجوي مفهومي، جست‌وجوي مترادف‌ها، پيشنهاد براي جست‌وجو، استفاده از هستي‌شناسي‌ها و نمايش هستند. پژوهشگر با مشاهده ساختاريافته در قالب سياهه‌، اين ويژگي‌ها را مورد بررسي قرار داد. با وجود اين‌كه اين نظام‌ها از اين ابزارها براي جست‌وجو و بازيابي اطلاعات بهره گرفته‌اند، اما ويژگي‌هاي معنايي و هستي‌شناسانه مورد انتظار را نشان ندادند. «پايگاه اطلاعاتي اريك» و «كتابخانه ملي استراليا» بيشترين امتياز (32 و 24) را در معيارهاي بررسي‌شده به‌دست آوردند و «آرشيو ملي استراليا» و «موزه بريتانيا» كمترين امتياز (12 و 13) را داشتند.

In order to increase relevant retrieved results and users satisfaction, information retrieval systems are seeking a way to change keyword-based search to concept-based search. These systems use the tools that can convert terms to concepts. Over the years, this provided the basis for production of tools such as classification schema, vocabularies, subject headings and thesauri. Recently, ontologies are used in complementing this process. The main problem of this research is how the great information retrieval systems of the world claiming to use ontologies and thesauri use the semantic features of these tools in their information retrieval process? In this paper 7 information retrieval systems which use these tools, were selected. Using literature review, the semantic features were presented in the form of research checklist. These features include 5 general categories of concept search, synonyms search, suggestion for search, use of ontologies and display. The researcher examined these features with structured observation in the form of checklist. Though these systems use these tools for searching and retrieving, they don`t show the expected features. In studied factors, ERIC Database and the National Library of Australia achieved maximum scores of 32 and 24 respectively, while the National Archive of Australia and the British Museum had minimum scores of 12 and 13 respectively.