ارزيابي عوامل مؤثر بر درآمدهاي مالياتي در اقتصاد ايران با رويكرد مدل‌هاي ميانگين‌گيري پويا (TVP DMA)

Evaluation of the Most Important Factors Affecting the Income of Taxes in the Economy of Iran with the Approach of TVP DMA Models

با توجه به نقش و وظايف دولت در اقتصاد هر كشور و اهميت تأمين مالي آن از طريق درآمدهاي مالياتي به عنوان يكي از منابع پايدار و قابل كنترل‌، در اين مطالعه ضمن بررسي عوامل مؤثر بر درآمدهاي مالياتي و مباني نظري مربوط آن، انتخاب متغيرهاي مهم و تأثيرگذار بر درآمدهاي مالياتي در اقتصاد ايران در دوره زماني سال‌هاي 1350 تا 1396 با استفاده از مدل‌هاي پوياي TVP DMA صورت پذيرفته است. در مدل‌هاي سنتي اثر متغيرهاي مستقل بر متغير وابسته و معني‌دار يا بي‌معني بودن تأثير آن به صورت كلي در دوره زماني مدنظر، مورد بررسي قرار مي‌گيرد. روش TVP DMA اين قابليت را دارد كه تأثيرگذاري متغيرهاي مستقل بر متغير وابسته را در هر يك از سال‌هاي دوره زماني، مورد بررسي قرار دهد. برتري اين مدل نسبت به ساير مدل‌هاي اقتصادسنجي اين است كه اين مدل‌ها امكان تغيير متغيرهاي ورودي به مدل و همچنين تغيير ضرايب متغيرها در طي زمان را فراهم مي‌كند. نتايج حاصل از اين تحقيق بر اساس خروجي مدل‌هاي TVP DMA و TVP DMS نشان‌دهنده اين است كه در اقتصاد ايران متغيرهاي درجه باز بودن اقتصاد، رشد بودجه عمراني، تورم، متوسط نرخ مالياتي و رشد درآمدهاي حقيقي به ترتيب مهمترين متغيرهاي مؤثر بر رشد ماليات‌هاي مستقيم و متغيرهاي رشد درآمدهاي حقيقي، رشد بودجه عمراني، تورم، حجم اقتصاد زيرزميني، نرخ ارز بازار غيررسمي و نسبت ارزش افزوده بخش خدمات به توليد ناخالص داخلي به ترتيب مهمترين متغيرهاي مؤثر بر رشد درآمدهاي مالياتي غيرمستقيم هستند.

Due to the government’s roles and responsibilities in economy for financing public services through taxes as sustainable revenue, this study investigates not only the effective factors on tax revenues and its theoretical bases but also selects the related important effective variables in Iran’s economy during the period (1971-2017) by using dynamic models TVP - DMA. The classic models focus on the correlations between independent variables and dependent variables in the aforesaid period. The TVP – DMA models have the ability to investigate the correlation between independent variables and dependent variables in each year of that period. The superiority of this model to other econometric models is due to the possibility of changing input variables and changing the variables coefficients through the time. According to the outputs of the models TVP-DMA and TVP-DMS, the results indicate that Iran’s economy variables such as the economy openness, infrastructure budget growth, inflation, average tax rate and the growth of real revenues are the most important effective variables on the direct taxes revenue growth respectively and the variables such as real revenues growth, infrastructure budget growth, inflation, under economy size, informal market currency rate and the ratio of services sector value added to GDP are the most effective variables on indirect tax revenues respectively.