تبيين رويكرد ريزوماتيك در نظام‌هاي سازماندهي دانش و اطلاعات با تاكيد بر فضاي وب

Explanation of the Rhizomatic Approach in Knowledge and Information Organization Systems with Emphasis on Web Space

توجه به مباني نظري و زيربناي فلسفي نظام ­هاي رده ­بندي كتابخانه ­اي همواره براي متخصصان علم اطلاعات و دانش ­شناسي اهميت داشته است. در پژوهش حاضر تلاش شد كه مباني فلسفي و منطق حاكم بر نظام­ هاي طبقه ­بندي و ساختار دانش بشري بررسي شده و از اين رهگذر منطق حاكم بر نظام ­هاي سازماندهي منابع كتابخانه ­اي مورد مطالعه قرار گيرد. اشكال و نقدهاي وارده بر انديشه سنتي طبقه­ بندي دانش و ساختار سلسله مراتبي آن بررسي شده و انديشه ريزوماتيك به عنوان بديل رويكرد درختي و سلسله مراتبي براي مواجهه و تحليل سازماندهي اطلاعات در دنياي وب و فضاي اطلاعات فرامتني و ديجيتال مطرح شد. در تفكر غربي الگوي غالب براي رده ­بندي، ساختار درختي بر اساس منطق ارسطويي بوده كه با توجه به اشكالات آن، ساختار ريزوماتيك پيشنهاد شده است. اطلاعات در فضاي نوين مانند ريزوم در جهات گوناگون حركت نموده و با ايجاد اتصالات و ارتباطات جديد بين حوزه­ هاي متنوع علمي، فضايي براي مطالعات جديد نيز پديد آورده است، رشد و ظهور مطالعات گسترده بين رشته اي را مي­توان شاهدي بر اين مدعا دانست. اين فضاي اطلاعاتي جديد و ريزوم گونه، ريزوميك شدن سازماندهي و ذخيره و بازيابي آن را نيز مي­ طلبد. گفتمان سنتي و مبتني بر انديشه درختي و سلسله مراتبيِ سازماندهي اطلاعات با توجه به چارچوب­ ها و مولفه ­هايي كه بر آن مترتب است، قابليت فهم ماهيت و ويژگي­ هاي فضاي اطلاعاتي ديجيتال را نداشته و از سازماندهي اين فضا ناتوان است و لزوم تحول پارادايمي، و متعاقبا پژوهش و نظريه ­پردازي در منظومه فكري ديگري را مي ­طلبد، تفكر ريزوماتيك مي­ تواند جايگزين مناسبي براي تفكر سنتي سازماندهي اطلاعات باشد.

Theoretical foundations and philosophical basis of library classification systems have always been important for information science professionals. This research studies the philosophical foundations and logical basis of the classification systems and structure of human knowledge and studies the logical basis of library classifications Scheme. Challenges and problems of traditional ideas about knowledge organization and its hierarchical structure have been studied and rhizomatic thought has been proposed as an alternative model for the tree and hierarchical structure especially for the organization of digital and hypertext information on the web. In Western thought, the tree structure based on Aristotelian logic has been the dominant model of classification and due to its problems, the rhizomatic structure is suggested. Information structure in digital space such as rhizomes moves in many directions and creates a multiplicity of connections and relations. The growth and emergence of interdisciplinary studies can be seen as evidence. Traditional, tree-based and hierarchical discourse of information organization isn’t enabled to understand the nature and characteristics of the digital information space and so to organize it. Necessarily to a paradigm shift, rhizomatic thinking can be a good alternative to traditional information organizing thinking.