مكانيابي جزاير حرارتي و انطباق آن با تصاوير ماهواره‌اي بر اساس مدل تاپسيس در شهر مشهد

The site selection of heat islands and its adaptation to satellite imagery based on the TOPSIS model in Mashhad

در سالهاي اخير هم­زمان با توسعه شهرها انواع پوشش‌هاي سطح زمين تغيير كرده است. اين تغييرات سبب شده برخي از مناطق شهري چند درجه­ي نسبت به اطراف دماي بالاتري داشته باشند. اين پديده به‌عنوان جزاير حرارتي شناخته مي‌شود. شهر مشهد به‌عنوان يكي از كلان‌شهرهاي ايران در شمال شرقي ايران قرار گرفته است. پارامترهاي مختلفي بر روي تشكيل جزاير حرارتي در اين شهر نقش دارند كه بايد موردبررسي قرارگرفته شود. در اين پژوهش از تصاوير TM،ETM+ و OLI براي بدست آوردن دماي سطح زمين در بازه زماني 2016-1987 استفاده گرديد. بررسي تغييرات زماني دماي سطحي نشان داد كه در دوره مورد مطالعه جزاير حرارتي از خارج شهر به داخل شهر انتقال پيداكرده است. الگوي توزيع دماي سطح زمين دچار تغيير شده و از مساحت دماهاي متوسط و خنك شهر كاسته شده است و برعكس مقدار مساحت دماهاي بسيار بالا (جزاير حرارتي) افزايش قابل‌ملاحظه‌اي يافته است. همچنين براي به دست آوردن عوامل موثر بر شكل گيري جزاير حرارتي از روش تاپسيس استفاده گرديد. 13 عامل طبيعي و انساني مؤثر در تشكيل جزاير حرارتي تشخيص داده شدند. براي مشخص كردن درجه اهميت هر يك از عوامل نظر كارشناسان استفاده گرديد. فاصله از حرم با وزن 0/234 و ترافيك 0/155 بيشترين اهميت و ارتفاع با وزن 0/022 به‌عنوان يك عامل طبيعي كمترين اهميت را در تشكيل جزاير حرارتي دارند. نتايج نهايي به‌دست‌آمده از اين مدل نشان داد كه آن عواملي كه در تشكيل جزاير حرارتي مؤثر مي باشدند درست تشخيص داده‌شده و با دور شدن از عوامل امكان تشكيل جزاير حرارتي كاهش پيدا مي‌كند.

In recent years with the development of cities coatings of the Earthchr('39')s has changed surface. These changes have caused some urban areas to have a few degrees higher than the surrounding temperature. This phenomenon is known as thermal islands. Mashhad is one of the major metropolises in Iran with the problem of thermal islands. Various parameters affect the formation of thermal islands in this city that should be considered. In this study TM, ETM+ and OLI images were used to obtain surface temperature over the period 1987-2016. The study of temporal variations in surface temperature showed that in the studied period, thermal islands were transferred from outside the city to the city. The model for describing the temperature of the surface of the earth has changed and has diminished from the temperature of the citychr('39')s moderate and cool temperatures, and in contrast, the amount of high temperatures (thermal islands) has increased significantly. The TOPSIS method was also used to obtain the thermal forming factors. 13 natural and human factors affecting the formation of thermal islands were identified. Each expert opinion factor was used to determine the degree of importance. According to experts, the distance from the sanctuary with a weight of %234 and traffic of %155 is the most important and the height with a weight of %022 is least important in the formation of thermal islands. The final results obtained from this model showed that the factors affecting the formation of thermal islands are well recognized and the temperature decreases with these factors.