بررسي اثر شدت چراي دام بر ميزان تصاعد گاز گلخانه‌اي دي‌اكسيد‌كربن (مراتع قوشچي اروميه)

Effects of grazing intensity on the rate of carbon dioxide emission (Case study: Ghoshchi rangelands of Urmia

افزايش آزاد شدن گازهاي گلخانه اي مانند دي اكسيدكربن از خاك به اتمسفر، يكي از نگراني هاي جهان در چند دهه گذشته بوده است. گاز دي اكسيد كربن به عنوان يكي از عوامل مهم و موثر در گرمايش جهاني، تغيير اقليم و يا اثر گلخانه اي، محسوب مي شود. در اين پژوهش تاثيرگذاري عمليات مديريت مراتع بر ميزان تصاعد گاز گلخانه اي دي اكسيد كربن به كمك روش اتاقك بسته در سه سايت شدت چرايي منطقه گردنه قوشچي اروميه در استان آذربايجان غربي به صورت ماهانه به مدت يكسال اندازه گيري شد. داده هاي تحقيق با استفاده از آزمون فاكتوريل تجزيه و تحليل شدند. سپس به منظور مقايسه ميانگين داده ها، آزمون دانكن به كار گرفته شد. نتايچ تحقيق نشان داد كه بالاترين ميانگين دي اكسيدكربن متصاعد شده خاك در بين سايت هاي شدت چرايي مختلف منطقه قوشچي با ميزان 4.2 (گرم، در متر مربع در روز) متعلق به سايت با شدت چرايي زياد مي باشد. بالاترين ميانگين فاكتور دي اكسيدكربن متصاعد شده خاك در بين ماه هاي مختلف در منطقه قوشچي با ميزان 4.42 (گرم، در متر مربع در روز) و 4.13 (گرم، در متر مربع در روز) به ترتيب در ماه هاي مرداد و تيرماه و در سايت با شدت چرايي زياد گزارش شد. همچنين نتايج تحقيق نشان داد كه كمترين ميانگين دي اكسيدكربن متصاعد شده خاك در بين ماه هاي مختلف به ميزان 0.51 و 0.55 (گرم، در متر مربع در روز) به ترتيب در ماه هاي بهمن و آذر و در سايت قرق رخ داده است. يكي از دلايل افزايش ميزان تصاعد گاز دي اكسيدكربن در سايت هاي تحت چرا اين است كه دام با لگدكوبي سطح خاك سبب فشردگي و به هم خوردگي سطح خاك و ايجاد فرسايش مي شود و اين تغيير شرايط به نوبه خود بر محتوي رطوبتي و دمايي وضعيت خاك تاثير مي گذارد و به تصاعد چشمگير كربن از سطح خاك منجر مي شود. همچنين، ميزان بالاي فضولات دامي در مراتع با شدت چراي بالا، باعث افزايش فعاليت ميكروارگانيسم هاي خاكي و در نتيجه افزايش ميزان تصاعد كربن در اين مناطق مي باشد. بنابراين چراي بيش از حد، تهديدي براي سلامت خاك مراتع از نظر افزايش گاز گلخانه اي دي اكسيدكربن است و بايستي در مديريت اكوسيستم طبيعي مراتع اين موضوع مهم مورد توجه برنامه ريزان و مديران منابع طبيعي قرار گيرد.

The increasing rate of greenhouse gases release such as carbon dioxide from soil to the atmosphere posed serious concerns in the world over the past few decades. Carbon dioxide gas is identified as one of the important factors responsible for accelerating greenhouse effect, global warming and climate change. Closed chamber method was used to evaluate the effects of various grazing pressure on the rate of carbon dioxide emission. The amount of CO2 emission was measured on a monthly bases for a period of one year in Ghoshchi Rangelands of Urmia, West Azerbaijan province. The factorial analysis revealed that severe grazing pressure leads to the highest mean of carbon dioxide production (4.2 g/m 2 / day). The highest average amount of carbon dioxide was produced in August and July (4.42 and 4.13 g/m2/day). The lowest CO2 production was observed in February and December (0.51 and 0.55) in grazing exclusion site. Increasing soil microorganisms activity is responsible for increasing CO2 emission. Severe trampling in the highly grazed sites leads to an increase in the compactness of soil surface and erosion, and alter the water content and temperature of the soil surface and ultimately increase CO2 omission. This study highlights the impacts of severe grazing pressure on CO2 omission; hence, policymakers and range managers should take specific management practices to reduce grazing pressure to prevent CO2 accumulation in the atmosphere.