تعيين رويشگاه بالقوه گونه گاوزبان وحشي (Retzius Anchusa italica) در استان خراسان رضوي با استفاده از مدل تعميمي تقويت شده (GBM)

Determination of the potential habitat of medicinal species of wild borage (Anchusa italica Retzius) in Khorasan Razavi province using generalized boosted model (GBM

گاوزبان وحشي (Anchusa italica) يكي از گونه هاي دارويي است كه علاوه بر اهميت اكولوژيكي و زيستي، به صورت بالقوه از اهميت اقتصادي بالايي هم برخوردار است. اين گونه در مناطق خاصي پراكنش دارد و معرفي آن به مناطق جديد نيازمند شناخت نيازهاي اكولوژيكي آن است. در اين مطالعه با استفاده از مدل تعميمي تقويت شده (GBM)، رويشگاه بالقوه اين گونه تعيين شد. براي اين كار پس از تعيين اطلاعات مكاني نقاط حضور گاوزبان وحشي، 19 متغير زيست اقليمي و سه متغير فيزيوگرافي با اندازه پيكسل 500 متري (مقياس 1:50000) به عنوان متغيرهاي مستقل به مدل تعميمي تقويت شده وارد شدند و علاوه بر تعيين مكان هاي مناسب براي حضور گاوزبان وحشي، نيازهاي اكولوژيك اين گونه تعريف شد. نتايج نشان داد كه 726150 هكتار معادل 6/17 درصد از اراضي استان براي حضور اين گونه از تناسب بالايي برخوردار هستند، در حالي كه 1053217 هكتار (8/94 درصد) داراي تناسب متوسط، 578794 هكتار (4/91 درصد) داراي تناسب كم و 9418742 هكتار (79/97 درصد) از اراضي خراسان رضوي فاقد تناسب اقليمي و توپوگرافي براي رشد و حضور اين گونه هستند. متغيرهاي ميانگين دماي ساليانه (BIO1)، ميانگين دامنه دماي روزانه (BIO2)، تغييرات فصلي بارندگي (BIO15)، مجموع بارندگي ساليانه (BIO12) و جهت شيب (Aspect) داراي بيشترين تاثير بر توانايي اين گونه براي اشغال رويشگاه هاي مختلف هستند و در مجموع بيش از 83 درصد اهميت دارند. با توجه به اين نتايج، Anchusa italica در دامنه دماي سالانه 5/9 تا 11/7 درجه سانتي گراد، ميزان بارندگي ساليانه 240 تا 330 ميلي متر و اغلب در دامنه هاي شمالي و شرقي ديده مي شود. براي ارزيابي توانايي مدل از شاخص هاي سطح زير منحني (AUC) و آماره واقعي مهارت (TSS) استفاده شد كه اين شاخص ها به ترتيب مقادير 97 و 90 درصد را نشان دادند. همچنين از مولفه هاي حساسيت و مقدار ويژه هم براي ارزيابي مدل استفاده شد كه مقادير 96 و 93 درصد براي آن ها ثبت شد. اين نتايج نشان مي دهند كه مدل تعميمي تقويت شده به خوبي توانسته است نيازهاي اكولوژيك اين گونه را ارزيابي كند. نتايج اين پژوهش مي توانند در مديريت رويشگاه هاي فعلي اين گونه و همچنين پيشنهاد مناطق مناسب براي توسعه رويشگاهي مورد استفاده قرار گيرند.

No abstract