مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - تحليل و ارزيابي پارامترهاي ژئومورفولوژيكي تاثيرگذار بر جهات توسعه فيزيكي شهر بجنورد با استفاده از روش هايANP وAHP و الگوريتم هاي فازي

چكيده فارسي :

اﻓﺰاﯾﺶ روزاﻓﺰون ﺟﻤﻌﯿّﺖ ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻦ، ﺗﺒﺪﯾﻞ روﺳﺘﺎﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ و ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﻧﻘﺶ ﻣﺮﮐﺰﯾـﺖ اداري ﯾﮏ روﺳﺘﺎ-ﺷﻬﺮ، ﺑﺎﻋﺚ رﺷﺪ ازﻫﻢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮥ ﮐﺎﻟﺒﺪ ﺷﻬﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻧﺎﺑﻬﻨﺠـﺎري در ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺷﻬﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﭼﺎﻟﺶ ﻫﺎ و ﻣﺸﮑﻼت ﻋﺪﯾﺪه اي در ﻧﻈﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰي ﺷﻬﺮي و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺨﺎﻃﺮات ﺷﻬﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻋﻮاﻣﻞ ژﺋﻮﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ، ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ و اﺛﺮ ﮔﺬارﺗﺮﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣـﺆﺛﺮ در ﭘﯿـﺪاﯾﺶ، اﺳﺘﻘﺮار و ﺗﻮﺳﻌﮥ ﯾﮏ ﺷﻬﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻫﺪف از اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺗﻮﺳﻌﮥ ﻓﯿﺰﯾﮑـﯽ ﺷﻬﺮ ﺑﺠﻨﻮرد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪل ﻫﺎي ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي ﭼﻨﺪﻣﻌﯿﺎره و ﻣﻨﻄﻖ ﻓﺎزي اﺳﺖ. در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ از ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ، زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ وﺗﺼـﺎوﯾﺮ ﻣـﺎﻫﻮاره اي اﺳـﺘﻔﺎده و اﻃﻼﻋـﺎت ﺣﺎﺻـﻞ از آن در ژﺋﻮدﯾﺘــﺎﺑﯿﺲ )GIS( ﺳــﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺷــﺪ؛ ﺳــﭙﺲ 15 ﺷــﺎﺧﺺ ﻣﻬــﻢ و اﺳﺎﺳــﯽ در4 ﮔــﺮوه اﺻــﻠﯽ ژﺋﻮﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژي، زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ، ﮐﺎرﺑﺮي و ﻣﺤﯿﻄﯽ، دﺳﺘﺮﺳﯽ، ﺗﻌﯿﯿﻦ و ﻻﯾـﻪ ﻫـﺎي اﻃﻼﻋـﺎﺗﯽ آن ﻫـﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ. در راﺳﺘﺎي ﻫﺪف ﺗﺤﻘﯿﻖ، از روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﯽ )AHP(، روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺷـﺒﮑﻪ )ANP( و ﻣﻨﻄﻖ ﻓﺎزي اﺳﺘﻔﺎده و ﭘﻬﻨﻪ ﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﻮﺳﻌﮥ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺷﻬﺮ ﺑﺠﻨﻮرد ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪ و ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﺮخ رﺷﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﻬﺮي ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة اﻓﺰاﯾﺶ وﺳـﻌﺖ ﺷـﻬﺮ و ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﮐﺎرﺑﺮي ﻫﺎﺳﺖ. ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه، ﻣﺴﺎﺣﺖ ﻣﺤﺪودة ﺷـﻬﺮي در ﺳـﺎل 28/36 ،1999 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﯿﺰان در ﺳﺎل 2016 ﺑﻪ 38/38 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﮐ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ 10/11 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ﺷﻬﺮ اﻓﺰوده ﺷﺪه اﺳﺖ. 5/3 درﺻﺪ از ﻣﺤـﺪوده ﻫـﺎي اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ در ﮐﻼس ﮐﺎرﺑﺮي ﺑﺎﻏﯽ، 4/05 در ﮐﻼس اراﺿﯽ ﮐﺸﺎورزي، 7/5 در ﮐﻼس ﻣﺮاﺗﻊ درﺟﻪ 17/89 ،1 درﺻﺪ در ﮐﻼس درﺟﻪ 2 و 65/09 درﺻﺪ در ﻣﺤﺪوده ﻫﺎي ﺑﺎﯾﺮ اﻃـﺮاف ﺷـﻬﺮ و روﺳـﺘﺎﻫﺎ واﻗﻊ ﺷﺪه اﻧﺪ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻪ روش ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ، ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ 51/1 و 81/5 ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ از دﺷﺖ ﺑﺠﻨﻮرد در ﮐﻼس ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻗﺮار دارﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺟﻤﻌـﺎً 16/5 درﺻـ ﺪ از دﺷـﺖ ﺑﺠﻨﻮرد را در ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ. اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻏﺮﺑﯽ و ﺟﻨـﻮب ﻏﺮﺑـﯽ ﺷـﻬﺮ ﺑﺠﻨـﻮرد در اﻣﺘﺪاد ﺟﺎدة ﺑﺠﻨﻮرد-ﮔﺮﮔﺎن و ﺑﺠﻨﻮرد-اﺳﻔﺮاﯾﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و از ﻧﻈﺮ ژﺋﻮﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﯾﻦ اراﺿﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ، روش ﻣﻨﻄﻖ ﻓﺎزي در اﺧﺘﺼﺎص ﺷﺮط ﻫﺎي رﯾﺎﺿﯽ و ﺟﺒﺮي و اﯾﺠﺎد ﻻﯾﻪ ﻫﺎي اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ دﻗﯿﻖ و ﻋﻠﻤﯽ اﺳﺖ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ، در روشANP ارﺗﺒﺎط و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﻌﯿﺎر ﻫﺎ در ﺳﯿﺴﺘﻢ، ﻟﺤﺎظ ﺷﺪه و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي را واﻗﻌﯽ و ﺳﺎزﻧﺪه ﺗﺮ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ؛ ازاﯾـﻦ رو ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد در ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت آﺗﯽ، از ﺗﻠﻔﯿﻖ اﯾﻦ دو ﻣﺪل )FANP( اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد