مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - بررسي تناسب زيرساخت سبز شهري با رويكرد عدالت فضايي با استفاده از متريك‌هاي سيماي سرزمين و تحليل شبكۀ فازي (مطالعۀ موردي: كلان‌شهر تبريز)

چكيده فارسي :

يكي از چالش‌هاي مهم رشد شهري و افزايش جمعيت، تغيير كاربري زمين و از بين رفتن زيرساخت سبز است. در دهه‌هاي اخير، زيرساخت سبز شهري كلان‌شهر تبريز كه سريع‌ترين رشد شهري را در ميان شهرهاي شمال غرب كشور دارد، به دلايل مختلف از جمله توسعة شهر از سوي مديران و گاهي خود شهروندان، قرباني سودجويي اقتصادي و كاربري‌هاي خاكستري شده است؛ از اين‌رو پژوهش حاضر با ماهيت توسعه‌اي-كاربردي و توصيفي-تحليلي به بررسي توزيع فضايي زيرساخت سبز شهري مناطق دهگانة كلان‌شهر تبريز با رويكرد عدالت فضايي پرداخته است. در اين پژوهش، از سه معيار محيطي، اجتماعي، اقتصادي و پانزده زيرمعيار تأثيرگذار (ارتفاع، ليتولوژي، شيب زمين، جهت شيب، آسايش، فاصله از كاربري مسكوني، فاصله از كاربري آموزشي، فاصله از معابر اصلي، فاصله از تأسيسات و تجهيزات شهري، تراكم جمعيت، بعد خانوار، امنيت اجتماعي، پراكنش زيرساخت سبز، ارزش زمين و درآمد) استفاده شد. همچنين براي ارزيابي تناسب زيرساخت سبز از روش تحليل شبكة فازي (ANP Fuzzy) استفاده شد. پس از استخراج وزن متغيرها در محيط نرم‌افزار Super Decision، اين وزن‌ها در لايه‌هاي مربوط اعمال شدند و نقشة نهايي پهنه‌بندي زيرساخت سبز در پنج كلاس كاملاً مناسب، مناسب، متوسط، نامناسب و كاملاً نامناسب استخراج شد. از سوي ديگر متريك‌هاي سيماي سرزمين (CA, NP, Pland, Pd, LPI) در محيط نرم‌افزار Fragstats به‌دست آمد. براساس نتايج، مناطق دهگانة تبريز از نظر برخورداري از زيرساخت سبز در سطح كلاس كاملاً مناسب بدين‌ترتيب قرار دارند: منطقة 1 با برخورداري از 72 درصد در رتبة اول، منطقة 2 با 51 درصد، منطقة 10 با 21 درصد، منطقة 4 با 20 درصد، منطقة 3 و 7 با 17 درصد، منطقة 5 با 14 درصد، منطقة 6 و 8 با 7 درصد و درنهايت منطقة 9 با نداشتن كلاس كاملاً مناسب به‌ترتيب در رده‌هاي دوم تا دهم قرار گرفته‌اند. بررسي نتايج سيماي سرزمين نيز نشان مي‌دهد، وضعيت زيرساخت سبز شهري در مناطق دهگانه، به‌جز مناطق 1، 2 و 10، در بقية مناطق نامطلوب است. همچنين تناسب زيرساخت سبز شهري از منظر عدالت فضايي در سطح مناطق دهگانة كلان‌شهر تبريز رعايت نشده است.