نقش پنبه سوخته در كنترل خونريزي از ديدگاه طب سنتي ايران

Control of bleeding with burnt cotton from the perspective of Persian medicine

سابقه و هدف: خونريزي ممكن است به علت جراحت، اختلالات خون يا اثر دارو رخ دهد، متوقف كردن خونريزي اغلب مستلزم اقدام فوري پزشكي است و مي‌تواند سبب ناتواني و مرگ‌ومير بيماران شود. داروهاي متداول هموستاتيك در دسترس نيستند و اثربخشي محدودي دارند. از طرفي اين داروها گران بوده و بار اقتصادي ناشي از روش‌هاي درماني مختلف، سبب ايجاد مشكلات متعددي براي جامعه مي‌شود. طب سنتي ايران كه يكي از مكاتب طبي كل‌نگر مي‌باشد، روش‌هاي درماني ويژه‌اي در اين خصوص دارد كه شناخت آن‌ها براي جامعۀ پزشكي خالي از فايده نيست. در منابع طب ايراني براي كنترل خونريزي تركيبات طبيعي مختلفي استفاده شده است كه از آن جمله مي‌توان به انواع خاكستر اشاره كرد. يكي از انواع پركاربرد آن، پنبۀ سوخته است. هدف از اين مقاله، استخراج پنبۀ سوخته به‌عنوان بندآورندۀ خونريزي در متون طب سنتي ايران به‌عنوان مكتبي غني با سابقۀ تاريخي پربار است. مواد و روش‌ها: اين مطالعۀ مروري يك نوع بررسي كتابخانه‌اي است. به اين منظور ابتدا كاربرد خاكستر و پنبه با كليد‌واژه‌هاي مختلفي در بندآوردن خونريزي در منابع معتبر طب سنتي ايران از قبيل قانون در طب، الحاوي و ذخيرۀ‌ خوارزمشاهي بررسي شد. سپس در پايگاه‌هاي اطلاعاتي از جمله PubMed, SID, Google Scholar اثرات اين مفرده بر روي خونريزي تا مي 2019 براي يافتن شواهد علمي جستجو شد. يافته‌ها: خاكستر به‌عنوان درمان مجرب در بندآوردن خونريزي در منابع معتبر مختلفي در طب سنتي ايران ذكر شده است. حكما با خواص مختلفي كه براي پنبه قائل هستند، آن را مانع سيلان خون معرفي مي‌كنند كه خونريزي را بند مي‌آورد و باعث جمع شدن اجزا مي‌شود. نتيجه‌گيري: از آنجايي كه اثرات ضد خونريزي پنبه در منابع مختلفي از طب مدرن اثبات شده است، بنابراين در زخم‌هايي كه پيچيده نيستند و شريان درگير نيست و سايز كوچك با عمق كم دارند مي‌توان از سوختۀ گاز استريل يا پنبۀ سوخته كه ارزان و در دسترس است، استفاده كرد.

Background and Purpose: Bleeding may occur due to injury, blood disorders or the effect of the medications. Stopping bleeding often requires urgent medical attention and can cause disability and mortality in patients. Commonly used hemostatic drugs are not available and have limited efficacy. On the other hand, these drugs are expensive and the economic burden caused by various therapies has made many problems for the society. Persian medicine, one of the holistic medical schools, has special therapies in this regard which can be helpful for medical community. Various natural compounds have been used in Persian medicine to control bleeding, including ash types. One of its most popular types is burnt cotton. The purpose of this paper is to extract burnt cotton as an anti-hemorrhagic agent in the Persian medicine texts as a rich school with a history of fruitful growth. Methods and Materials: This review study is a kind of library survey. For this purpose, firstly, the use of ash and cotton was investigated with different keywords in straining the bleeding in reliable sources of Persian medicine such as Canon of medicine, al-Havi and Zakhireh Kharazmshahi. Then, the effects of this compound on bleeding were sought for scientific evidence in databases such as PubMed, SID, and Google Scholar. Results: Ash has been mentioned as an experienced method for the treatment of bleeding in various valid sources of Persian medicine. Considering different properties for cotton, sages have known it to prevent bleeding and aggregate the components. Conclusion: Since the anti-hemorrhagic effects of cotton have been proven in various sources of conventional medicine, it can be used in the form of burnt sterile gauze or burnt cotton as a cheap and available treatment in small size wounds with low depth that are not complex and the artery is not involved.