پتانسيل سنجي خطر سيلاب در حوضه آبريز سرباز با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي

Assessment of the Potential Flood Risk in Sarbaz Drainage Basin

امروزه به سبب تغييرات آب و هوايي، مخاطرات طبيعي و چگونگي رفتار با آن­ها از جمله مهم­ترين دغدغه­ هاي پژوهشگران در زمينه برنامه­ ريزي محيطي و مديريت بحران مي ­باشند. هدف از اين مطالعه پهنه ­بندي و پتانسيل ­سنجي خطر سيلاب در حوضه آبريز سرباز است. بدين منظور پايگاه داده شامل لايه­ هاي پهنه ­اي ارتفاع، شيب، خصوصيات زمين­ شناسي، خصوصيات خاك، بارش، پوشش گياهي و كاربري اراضي و لايه­ هاي خطي آبراهه اصلي، آبراهه فرعي و تراكم زه كشي سطح حوضه مورد استفاده قرار گرفت. سپس با استفاده از پرسشنامه و نظر كارشناسان خبره و همچنين تحليل سلسله مراتبي، ارزش هر لايه در سيل خيزي محاسبه شد. هر كدام از اين لايه­ ها بر مبناي پتانسيل سيل خيزي در مقياس خطر كم تا زياد طبقه ­بندي شدند و در نهايت با استفاده از مدل همپوشاني وزني درمحيط سامانه اطلاعات جغرافيايي با هم ادغام شدند. نتايج نشان داد كه آبراهه اصلي، كاربري اراضي و بارش مهمترين مؤلفه ­ها در سيل خيزي حوضه آبريز رودخانه سرباز هستند. از كل مساحت حوضه سرباز فقط 0/5 درصد پتانسيل سيلخيزي زياد تا بسيار زياد را داراست و نواحي مركزي حوضه به سبب توپوگرافي و شرايط هيدروگرافي ويژه، بالاترين پتانسيل سيل خيزي را دارند. علاوه بر اين ناحيه، بخش­هاي حاشيه­ اي رودخانه اصلي به سمت خروجي حوضه و همچنين بخش­ هايي از حواشي رودخانه­ هاي فرعي مهم، بيشترين پتانسيل سيل خيزي را دارا هستند. عليرغم وسعت محدود ناحيه پرخطر، به سبب تراكم جمعيت و اراضي كشاورزي، اهميت اين ناحيه از نظر مديريت بحران بسيار بالاست.

Today, due to climate change, natural hazards and how to deal with them are among the most important concerns of researchers in environmental planning and crisis management. The purpose of this study is the assessment of the potential flood risk in Sarbaz drainage basin. For this purpose, the databases including elevation, slope, geological characteristics, soil characteristics, precipitation, vegetation, land use, and vector layers of the main channel, streams and drainage densities of the basin were used. By using the questionnaire and expertschr('39') opinion as well as hierarchical analysis, the weight of influences of each layer was calculated in basin flooding. Each of these layers was classified based on the flood potential from low to high-risk scale and eventually merged with the weighted overlay model in Geographic Information System. The results showed that main streams, land use, and precipitation are the most important components in the flood risk of the Sarbaz river drainage basin. From the total area of the Sarbaz basin, only 0.5% has a high to extremely high flood potential, and the central areas of the basin have the highest potential for flood due to topography and special hydrographic conditions. In addition, the main river basin districts towards the outlet of the basin as well as parts of the margins of important sub-streams have the highest flood potential. Despite the limited area of the high-risk zone, due to population density and agricultural land, the importance of this area is very high in crisis management.