بررسي و مقايسۀ آموزه‌هاي اخلاقي در غزليات عبدالرحمان جامي و ملامحسن فيض كاشاني

اخلاق مفهومي انساني محسوب مي­شود و از آنجا كه ادبيات ابزاري براي بازنمايي مقولات مرتبط با نوع بشر است، شاهد بازتاب گستردۀ اين مفهوم در متون ادبي بوده ­ايم. يكي از نحله­ هاي فكري و شناختي كه اخلاق را شرح داده و براي آن تعاريف و چهارچوب ­هايي تعيين كرده، عرفان اسلامي است. اهل تصوف با استفاده از ابزارهاي گوناگون به ويژه شعر، مهم­ترين افكار اخلاقي و اندرزي خود را بازگو كرده­اند كه از آن ميان، جامي و فيض كاشاني برجسته هستند. اين دو كه از شاگردان مكتب عرفاني ابن عربي محسوب مي­شوند، در آيينۀ غزليات، از شاخصه ­هاي انسان­ساز اخلاقي سخن گفته­اند كه در اين تحقيق، با تكيه بر روش توصيفي-تحليلي، بررسي و مقايسه شده است. نتايج تحقيق نشان مي­دهد كه دو شاعر از مسائلي چون: «ترك خودبيني، عشق­ مطلوب، خدامحوري، دنياستيزي، نكوهش رياكاري، خاموشي و كم­گويي و نكوهش علوم دنيايي» سخن گفته­ اند. همچنين، مشخص شد كه در غزل­هاي جامي، به مواردي مانند: «توبه­ گريزي و پرهيز از مردم­آزاري» توجه شده و در برابر، فيض كاشاني از «لزوم انجام مناسك عبادي، مواهب دوست نيكو سيرت و نكوهش غفلت­ ورزي» سخن گفته است. در مجموع، توصيه­ هاي اخلاقي شاعران، ريشه در دو منبع اسلام و عرفان اسلامي دارد و به اين اعتبار، در يك راستا تعريف مي­شود.

This article has no abstract