مطالعه فرسايش پذيري كناره و عوامل موثر بر آن در رودخانه لاويج (استان مازندران، چمستان)

(Study of Bank erodibility and its effective factors in the Lavij River (Mazandaran Province, Chamestan

عقب‌نشيني كناره كانال يك فرآيند مهم در مورفوديناميك رودخانه است كه تغييرپذيري كانال، تكامل دشت سيلابي و توسعه زيستگاه‌ها را تحت تأثير قرار مي‌دهد.هرساله سازه‌هاي عمراني و زمين‌هاي كشاورزي كه حاشيه رودخانه لاويج قرار دارند با خطرات ناشي از تغيير بستر مواجه‌اند. ازاين‌رو وجود روشي قابل‌اعتماد براي تعيين ميزان عقب‌نشيني و پيش‌بيني پايداري كناره ضروري به نظر مي‌رسد. در اين مطالعه باهدف بررسي ميزان خطر فرسايش كناري و شناسايي مناطق مستعد فرسايش كـناري در رودخانه لاويج، با استفاده از مدل‌هاي BEHI و NBS خطر‌پذيري فرسايش كناري در 7 مقطع از اين رودخانه بررسي شد. نتايج مدل NBS با استفاده از شاخص (tnb/tbkf)نشان داد ميزان فرسايش‌پذيري كناره رودخانه لاويج در تمام بازه‌هاي موردمطالعه، به‌جز مقاطع 2و6 همه مقاطع داراي شدت فرسايش خيلي زياد و زياد مي‌باشند. بر اساس شاخص (dnb/dbkf) ميزان فرسايش‌پذيري كناره رودخانه لاويج به‌جز مقاطع 4و5 تقريبا با روند فرسايشي به‌دست‌آمده از شاخص اول (tnb/tbkf) هم‌خواني دارد. بر اساس مدل BEHI مقاطع 5،4،3،1و6 وضعيت ناپايداري كناره را زياد نشان مي‌دهند و استعداد زيادي براي فرسايش كناري و توليد رسوب دارند.همچنين مقطع 2وضعيت ناپايداري را متوسط نشان مي‌دهدمقطع 7 و 2 وضعيت ناپايداري خيلي زياد را نشان مي‌دهد كه استعداد خيلي زياد براي فرسايش كناره‌اي و توليد رسوب دارد. درنهايت جهت بررسي ميزان انطباق نتايج با استفاده از آزمون آماري كروسكال-واليس باهم برازش داد شد و نتايج نشان داد هر سه شاخص در ارزيابي فرسايش كناري در هر مقطع تقريبا يكسان عمل كرده‌اند.

Channel retreat are an important process in the riverchr('39')s morphodynamics, which affects channel variation, flood plain development and habitat development. Structures and farmland the border of the Lavij River Faces the risks of river bed change every year. Therefore, there is a need for a reliable method to determine the river bank retreat and predict the river bank Stability. In this study, with the aim of investigation of the risk of erosion and identification of areas susceptible to erosion in the Lavij River, Using BEHI and NBS models, the risk of side erosion was determined in 7 sections of this river. The results of the NBS model using the tnb / tbkf index showed that the rate of erosion of the Lavij river bank in all studied cross sections, except for cross sections 2 and 6 ,erosion rate is high and very hight. According to the indicator (dnb / dbkf), the bank erosion rate of the Lavij River, except for sections 4 and 5, is approximately consistent with the erosion trend obtained from the first index (tnb / tbkf). According the BEHI model, cross sections 5, 4, 3, 1 and 6 show a high incidence of instability and have a great potential for bank erosion and sediment production. Also, cross section 2 shows the medium instability status. Cross Section 7 and 2 show a high degree of instability, which has a high potential for bank erosion and sediment production. Finally, Kruskal-Wallis statistical test was fitted to evaluate the results matching and the results showed that all three indicators were almost identical to each other in the assessment of bank erosion.