تحليل فضايي ظرفيت توريسم نواحي كوير و بيابان و نقش آن در پايداري اجتماعي مورد: استان يزد

Spatial Analysis of Tourism Capacity of Desert Areas and Its Role in Social Sustainability

موقعيت جغرافيايي استان يزد در ايجاد تنوع فضايي و اقليمي و فراهم نمودن بستري مناسب براي شكل­ گيري انواع جاذبه هاي طبيعي و فرهنگي تأثير زيادي داشته است. با اين وجود اين مناطق نيازمند توجه بيشتري در زمينه توانسنجي توسعه توريسم در راستاي پايداري اجتماعي مي­ باشد. اين پژوهش با هدف تحليل فضايي ظرفيت توريسم مناطق كويري ونقش آن در پايداري اجتماعي، صورت پذيرفته و با توجه به ماهيت آن، از نوع كاربردي بوده و روش پژوهش به صورت توصيفي- تحليلي است. براي گردآوري داده ­هاي از روش اسنادي و ميداني استفاده شده ­است. روش تحليل داده ­ها به صورت كمي (آزمون آماري T تك نمونه­ اي، پيرسون و روش­هاي AHP و بردا) بوده است. يافته ­ها نشان مي ­دهند كه، براساس نظرات متخصصان، شاخص­هاي مؤثر در شناسايي ظرفيت­هاي توريسم به ترتيب فاصله از راهها، فاصله از جاذبه هاي تاريخي، فاصله از مراكز سكونتگاهي، فاصله از جاذبه هاي طبيعي، نوع و قابليت خاك، فاصله از منابع آب، ارتفاع، جهت شيب، شيب، كاربري اراضي و ميزان بارش مي­ باشند. نتايج نشان مي­دهد كه 24 درصد از مساحت كل منطقه، داراي ظرفيت نسبتاٌ مناسب و مناسب هستند و بيشتر در قسمت­هاي مركزي، شرق و شمال شرقي استان قرار دارند. مهمترين معيارهايي كه باعث شده ­اند اين نواحي به عنوان نواحي بهينه انتخاب شوند تراكم المان­هاي طبيعي- اكولوژيكي همچون وجود بيابان­ها و كويرهاي متنوع، ژئوتوپ­ها، سيرك­هاي يخچالي، و المان­هاي تاريخي- فرهنگي همچون آب انبارهاي سنتي، بازارها، زيارتگاه و آتشكده ­ها و ... مي­ باشد. همچنين 29 درصد از مساحت ، داراي توان متوسط بوده كه بيشتر در شرق و شمال شرقي استان واقع شده است. و در نهايت پهنه ­هايي كه داراي توان نامناسب و نسبتاٌ نامناسب هستند در قسمت­هاي شرق استان گسترش يافته كه 47 درصد از كل مساحت پهنه را در برگرفته ­اند. نتايج حاصل از سنجش وضعيت پايداري اجتماعي نواحي كوير و بيابان بر اساس شاخص ­هاي (پراكنش جمعيت، زيرساخت­هاي حمل و نقل، وضعيت مهاجرت و ميزان محروميت نشان مي­دهد كه شهرستان يزد بالاترين رتبه را دارا بوده و شهرستانهاي اردكان، بافق، مهريز، تفت ميبد و ابركوه پايداري متوسط و در نهايت به ترتيب شهرستانهاي خاتم، صدوق و بهاباد جزء شهرستانهاي ناپايدار و كمتر توسعه ­يافته استان يزد مي­باشند. نتايج حاصل از آزمون ضريب همبستگي پيرسون نشان مي‌دهد كه بين توسعه توريسم و پايداري اجتماعي در نواحي مختلف استان يزد، رابطه معناداري در سطح 99 درصد وجود دارد. اين بدان معني است كه مناطقي كه با روند كاهش جمعيتي، مهاجرفرستي و سطح پايين پايداري اجتماعي مواجه بوده ­اند داراي قابليت ­هاي گردشگري پايين­ تري نسبت به ساير شهرستان­هاي استان يزد هستند.

The geographical location of Yazd province has greatly influenced the creation of spatial and climatic diversity and the provision of appropriate facilities for the formation of various natural and cultural attractions. Nevertheless, these areas need more attention in terms of the potential of tourism development for social sustainability. This research is done with the aim of spatial analysis of tourism capacity of desert areas and its role in social sustainability, and according to its nature, it is an applied type. The research method is descriptive-analytic. Documentary and field data are used to collect data. The data were analyzed quantitatively (one-sample T-test, Pearson test and AHP and Barda methods). The findings show that according to the expertschr('39') opinion, the effective indicators in identifying tourism capacities are distance from roads, distance from historical attractions, distance from residential centers, distance from natural attractions, type and soil suitability, distance from water resources , Elevation, direction of gradient, slope, land use and precipitation. The results show that 24 percent of the total area of the area has relatively good capacity and is located in the central, eastern and northeastern parts of the province. The most important criteria that have made these areas selected as optimal areas are the density of natural-ecological elements such as the existence of diverse deserts and deserts, geotops, glacier cirques, and historical-cultural elements such as traditional water reservoirs, markets, shrines and temples an‎d so on. Also, 26% of the area has average power, which is mostly located in the east and northeast of the province. Finally, areas with inappropriate and relatively inappropriate power are found in parts of the eastern province of Karshra that occupy 51% of the total area of the zone. The results of measuring the social sustainability status of desert and desert areas based on indicators (population distribution, transport infrastructure, immigration status and deprivation rate) show that Yazd city has the highest ranking and Ardakan, Bafgh, Mehriz , Taft Meybod and Abarkuhh moderate sustainability, and finally Khatam, Saduj and Bahabad are among the unstable and less developed cities of Yazd province. The results of Pearson correlation coefficient showed that there is a significant relationship between tourism development and social sustainability in different regions of Yazd province at 99% level. This means that areas with demographic, demographic, and low levels of social sustainability have lower attraction and tourism capabilities than other Yazd province cities.