سنجش جدايي گزيني فضايي شهر قم و ارتباط آن با ساختار فضايي شهر

Measuring urban spatial segregation in the city of Qom and its relation with the urban spatial structure

جدايي گزيني شهري مانعي قابل توجه براي دستيابي به شهري فراگير، همه شمول، منسجم و يكپارچه است. آثار و پيامدهاي مرتبط به جدايي گزيني شهري نه تنها متوجه خانواده هاي فقير مي شود بلكه همه ساكنان و همچنين شكل و ساختار شهرها را متاثر خواهند كرد. درك رابطه بين ساختار فضايي شهر و الگوهاي جدايي گزيني از عواملي هستند كه باعث تحقق پذيري بيشتر در اجراي طرح ها و موفقيت بيشتر مديريت شهري مي گردد. بنابراين هدف كلان اين پژوهش سنجش ميزان جدايي گزيني بين طبقه هاي اجتماعي شهر قم و تحليل ارتباط آن با ساختار فضايي شهر است. روش تحقيق كمي بوده و رويكرد آن توصيفي_تحليلي مي باشد. به همين منظور ابتدا به سنجش ميزان جدايي گزيني چند گروهي بين طبقه هاي بالا، متوسط و پايين شهر پرداخته شد. نتايج نشان داد كه ميان قشرهاي موجود در شهر جدايي گزيني متوسط وجود دارد. همچنين با بررسي شاخص هاي ساختار فضايي شامل توزيع، خوشه بندي و تجمع بر پايه داده هاي آماري جمعيت و فعاليت 1390 بر مبناي 758 حوزه آماري شهر قم نتايج گويا بود كه شهر قم از يك ساختار متمركز و خوشه اي برخوردار است. جهت يافتن ارتباط بين ميزان جدايي گزيني و توزيع جمعيت و فعاليت از همبستگي دو متغيره موران استفاده شد كه نتايج نشان مي دهد بين ميزان آنتروپي جدايي گزيني محلي طبقه پايين شهر و ميزان آنتروپي جمعيت و فعاليت با مقدار شاخص موران به دست آمده (0/36) ارتباط مستقيم و مثبتي وجود دارد و ميزان جدايي گزيني طبقه بالا و متوسط با توزيع جمعيت و فعاليت با مقدار موران بدست آمده به ترتيب برابر با (0/36-) و (0/24-) ارتباط منفي و معكوسي وجود دارد و همچنين با استفاده از رگرسيون فضايي براي يافتن تاثيرگذارترين طبقه در شكل گيري ساختار فضايي شهر قم نتايج بدست آمده حاكي از اين بود كه طبقه بالاي شهر با (0/27=) بيشترين تاثير را داشته و در مراتب بعدي طبقه پايين و متوسط شهر تاثيرگذار بوده اند.

Segregation of social groups leads to the increase of social and physical distance between diverse groups of people and results in social exclusion and other negative consequences. Increasing understanding of the relationship between the urban spatial structure and segregation patterns can help with the realization of plans and the success of the city management, so the objective of the present study is to analyze the segregation of different classes in the city of Qom and its relation with the urban spatial structure. Quantitative method and descriptive analytical approach have been applied. For this purpose, multigroup segregation of high, middle and low classes of the city was examined which indicated that there was a medium segregation in the city. Also, when examining the indicators of the deliberation of spatial structure including distribution, clustering and concentration, based on the population and activity statistic data of 1390 consisting 758 statistic districts in the city of Qom, it is revealed that Qom has a centered and clustered structure. To find out the relation between the amount of the segregation and the distribution of population and activity, Moran's bivariate correlation has been applied and the results suggest that there is a direct positive relation between the local segregation entropy of the low class in the city and the entropy of population and activity and the Moran’s indicator was (36%), and there is a negative and reversal relation between the segregation of high and middle class and the distribution of population and activity and the Moran’s indicators were respectively (-36%) and (-24%). Applying the spatial regression to find the class most effective in making the spatial structure of the city of Qom, it has been indicated that the high class of the city has been the most effective (R^2= 0.27) following which came the low and middle classes.