روش امتياز دهي منطق ترجيح و ارزيابي چند معياره در قابليت حفاظت منابع طبيعي

Logic Scoring of Preference and Spatial Multicriteria Evaluation in Capability of Natural Resources Conservation

ارزيابي قابليت سرزمين روشي براي شناخت طبيعت و جلوگيري از تخريب آن است. هدف مطالعه حاضر به كارگيري روش امتيازگذاري منطق ترجيح در ارزيابي تناسب سرزمين براي تعيين مناطق حساس اكولوژيكي _حفاظتي است. روش امتيازدهي منطق ترجيح از روش هاي بهبود يافته ارزيابي چندمعياره در تهيه نقشه هاي قابليت كاربري اراضي است. اين روش شامل سه مولفه اصلي درخت صفات، معيارهاي مقدماتي و ساختار تجمعي LSP است. معيارهاي مدل حفاظت، وزن و توابع استانداردسازي معيارها با مرور منابع، ويژگي محيطي منطقه و مشورت با كارشناسان بومي و با تجربه تعيين شد. بعد از تشكيل درخت تصميم مرحله وزن دهي و قابليت جايگزيني معيارها و ويژگي ها انجام گرفت. ابتدا، براي هر معيار وزن تعيين شد و به هر زيرشاخه كه از اتصال دو معيار و به هر شاخه كه از اتصال دو زيرشاخه ايجاد مي شود، وزن مجزايي اختصاص يافت. منظور از قابليت جايگزيني يا هم بودي تعيين ويژگي ها و معيارهاي مهم در تصميم گيري است. به طوري كه اثر كم يا زياد آن ها بر تصميم نهايي با بازه عددي مثبت و منفي تعيين شد. تلفيق معيارها با روش ميانگين توان وزن دار انجام گرفت. نقشه كاربري حفاظت با دو سناريو بدون و با قابليت جايگزيني تهيه شد. سناريوي ارزيابي قابليت حفاظت بدون قابليت جايگزيني ارزش حفاظتي منطقه را بهتر از سناريوي جايگزيني نشان مي دهد. حساس ترين مناطق اكولوژيكي به تخريب به ترتيب رودخانه ها و اكوسيستم هاي آبي، گياهان بومي كمياب و مناطق كوهستاني با شيب زياد و خاك كم عمق است. LSP ابزار مناسبي براي بحث و بررسي نظرات ذي نفعان، سازندگان تصميم، برنامه ريزان و كارشناسان ديگر در برنامه ريزي سرزمين است.

Evaluation of land capability is a way of knowledge of nature and preventing its destruction. The Logic scoring of preference method is one of the new approaches in land evaluation. This method consists of three main components: the attributes tree, the preliminary criteria and the aggregation structure. Criteria and sub-criteria of the conservation model, criteria weightings and standardization functions were determined by the resources reviewing, environmental attributes of the area and consulting with local experts. Then, the decision tree is formed, after that, the sub-criteria, criteria and attributes were weighted. Their replacement capability was determined. Replaceability or simultaneity means identifying importance of criteria and sub-criteria in decision making. So, more or less effect of criteria was determined on the final decision by the ranges of positive and negative numbers. Aggregation of criteria and sub-criteria were done by Weighted Average Power Method. Conservation maps were prepared with two scenarios without_with the replaceability criteria. Scenario result of without replaceability shows the region's conservation value better than the replaceability scenario. The research results showed that rivers and aquatic ecosystems, scarce native plants and Mountains with high slope and shallow soil are sensitive to degradation. The proposed GIS-based LSP method is an enhanced MCE approach that represents an excellent tool for discussion and deliberation among stakeholders, decision makers, land-use planners and other experts.