مناطق ويژه علم و فناوري؛ رهيافتي نوين در توسعه پايدار (نمونه مطالعاتي: منطقه ويژه علم و فناوري يزد)

Science and Technology Special Regions; New Approach in Sustainable Development Case: Science and Technology Special Region of Yazd

ظهور شهر منطقه هاي دانش محور به موازات شكل گيري پارادايم اقتصاد دانش محور از پارادايم هاي موثر براي توسعه شهرهاي پايدار آينده است. اين مناطق با هدف تركيب مولفه هاي عملكردي، كالبدي و نهادي خوشه هاي دانش با فعاليت هاي شهري در پي استفاده حداكثري از ويژگي هاي منحصربه فرد هر منطقه مي باشند. پيش زمينه دستيابي به اهداف اين مناطق در توسعه منطقه اي، برنامه ريزي فضايي-كالبدي آن ها و چگونگي سازماندهي فضايي فعاليت ها و عملكردهاي آن ها در پهنه سرزمين است. پژوهش حاضر در پي پاسخ به اين پرسش است كه مناطق ويژه ايران به طور عام، و منطقه ويژه يزد به طور خاص، براي دستيابي به توسعه پايدار چه ملاحظات فضايي-كالبدي را بايد در نظر گيرند؟ با به كارگيري روش تحليل ثانوي بر مبناي تجزيه وتحليل محتواي طرح هاي مناطق ويژه در مقياس جهاني و مناطق ويژه كشور مهم ترين اقدامات آن ها (فضايي كالبدي، حمل و نقل، مسكن و محيط زيستي) را شناسايي و ارزيابي مي كند. تدقيق نتايج مطالعات در مناطق ويژه يزد در تطابق با ديگر مناطق ويژه ايران نشان دهنده پررنگ بودن وجوه اقتصادي برنامه ريزي آن ها، توجه نسبي به مسايل محيط زيستي و توجه حداقلي به زمينه هايي نظير چگونگي سازمان يابي فضايي و ارتباط كانون هاي اصلي در ارتباط با شهر و منطقه، حمل و نقل و مسكن است. ارتباط سه جانبه «سيستم نوآوري و توليد»، «عرصه هاي تصميم گيري و سياستگذاري» و «منطقه دانش محور» همراه با توجه به ويژگي هاي منحصربه فرد هر منطقه، بازنگري در عملكرد و تعريف جايگاه قانوني آن ها در سلسله مراتب نظام برنامه ريزي كشور، تبيين اهداف و اولويت هاي توسعه در قالب برنامه اي جامع، به منظور تثبيت اين مناطق در توسعه پايدار شهرها ضروري است.

The emergence of knowledge-based city-regions as the paradigm of the knowledge-based economy is one of the effective paradigms for the sustainable development of future cities. These regions aim to synthesis the functional, physical, and institutional components of knowledge clusters with urban activities to maximize beneficiary of the unique characteristics of each region. In regional development, the prerequisite for achieving goals in these regions is spatial-physical planning and how they spatially organized their activities and functions in the territorial area. The main question of this study is "to achieve sustainable development, what are the spatial-physical considerations in Iran special regions in general and Yazd in particular?" It identifies the most important actions (physical spatial, transport, housing and environment) of science and technology regions plans on global scale by the method of secondary analysis and based on the content analysis. comparison the results in Yazd Special region with others in Iran indicates the high emphasis on economic aspects, relative attention to environmental issues, and minimal attention to quality of spatial organization and the relationship between main functional focuses and the cities/regions, transport and housing. Considering the unique characteristics of each region, reviewing their function and defining their legal position in the hierarchy of planning system in Iran, explaining the goals and priorities of development in a comprehensive plan to stabilize these regions in the urban sustainable development is indispensable.