ارزيابي ريسك و درجه بندي پايداري محيط زيستي تالاب هاي بين المللي سواحل جنوبي ايران

Risk Assessment and Grading of Environmental Sustainability of the International Wetlands of Southern Coasts of Iran

تالاب‌‌ها اكوسيستم‌‌هاي حساس و بسيار ارزشمندي هستند اما امروزه امنيت و پايداري آن‌‌ها از طريق عوامل مختلف طبيعي و انساني به شدت تحت تاثير قرار گرفته است. بنابراين، استفاده از روش‌‌هاي ارزيابي ريسك محيط‌‌زيستي يكي از ابزارهاي مهم در پژوهش‌‌هاي مديريت محيط‌‌زيست، شناسايي و كاهش عوامل بالقوه آسيب‌‌رسان محيط‌‌زيستي براي دست‌‌يابي به توسعه پايدار است. اين پژوهش به‌‌منظور شناسايي، ارزيابي ريسك‌‌هاي تهديدكننده و درجه‌‌بندي پايداري محيط‌‌زيستي تالاب‌‌هاي بين‌‌المللي سواحل جنوبي ايران واقع در استان‌‌هاي خوزستان و هرمزگان به انجام رسيد. بر اين اساس براي شناسايي و اولويت‌‌بندي ريسك‌‌ها از روش شناسي دلفي، به منظور اولويت‌‌بندي و محاسبه وزن شاخص‌‌ها از فرايند تحليل سلسله مراتبي (AHP) و براي رتبه‌‌بندي تالاب‌‌هاي مورد مطالعه بر اساس پايداري محيط ‌‌زيستي آن‌‌ها از تكنيك ELECTRE استفاده شد. بر اساس يافته‌‌هاي حاصل از بررسي‌‌ها در مجموع، 27 عامل فشار و تهديد شاخص براي تالاب‌‌هاي شادگان، خورالاميه و خورموسي، خورخوران، رودهاي شور، شيرين و ميناب، رودهاي گز و حرا و تالاب جزيره شيدور شناسايي شد كه رتبه‌‌هاي اول تا پنجم مربوط به تخليه و دفع زباله در محدوده تالاب، تغييرات اقليم و خشكسالي‌‌هاي مداوم، آلودگي نفتي، احداث سد، بهره‌‌برداري بي‌‌رويه از پوشش گياهي مي‌‌باشد. در نهايت تحليل و مقايسه براي رتبه‌‌بندي تالاب‌‌هاي مورد مطالعه بر اساس روش ELECTRE نشان داد كه به نسبت تالاب‌‌هاي مورد مطالعه، تالاب شادگان، خورالاميه و خورموسي داراي بيشترين تهديد و فشار بوده و تالاب‌‌ بين‌‌المللي جزيره شيدور از وضعيت محيط ‌‌زيستي مطلوب‌‌تري برخوردار مي‌‌باشد.

Wetlands are sensitive and valuable ecosystems but today their safety and their sustainability have been harshly influenced by various natural and human factors. Using environmental risk assessment is an important tool in studies of environmental management and recognition and reduction of the potentially harmful environmental factors to achieve sustainable development. This research was conducted to identify and assess the risks and grading of environmental sustainability of the international wetlands of the southern coast of Iran in the provinces of Khuzestan and Hormozgan. Accordingly, to identify and prioritize the risks the Delphi methodology, to prioritize and calculate the weight of the indicators the Analytical Hierarchy Process (AHP) process, and the ELECTRE technique were used to rank the wetlands based on unfavorable environmental conditions. The results showed that 27 factors of pressure and threat were identified for The International Wetland of Shadegan, Khur_e_ Omayyeh and Khur_e_Mousa Estuary, Khur-e-khuran International wetland, Salty, Sweet and Minab Rivers International Wetlands, Gaz and Hara Rivers Estuary International wetland and Shidvar International Wetland. The results of the paired comparisons between the threats of the studied wetlands show that the first to fifth ranking threats are related to the discharge and disposal of waste in the wetland, climate change and drought, oil pollution, dam construction, and the reduction of vegetation density, and other indicators are in the next ranks. Finally, the analysis and comparison for the ranking of the studied wetlands based on the ELECTRE method showed that The International Wetland of Shadegan, Khur_e_ Omayyeh and Khur_e_Mousa Estuary suffer the highest threat and pressure and Shidvar International Wetland has a more favorable ecological condition.