مطالعه تأثير تمركز مالكيت نهادي بر رابطه بين استقلال هيئت‌ مديره و حق‌الزحمه خدمات حسابرسي: تقابل ديدگاه‌هاي مبتني بر عرضه و تقاضا در قيمت‌گذاري خدمات حسابرسي

Investigating the Impact of Institutional Ownership Concentration on the Relationship between Board Independence and Audit Services Fees: Contraposition Supply & Demand Based Perspectives

هدف: در پژوهش حاضر، تأثير تمركز مالكيت نهادي بر رابطه بين استقلال هيئتمديره و حقالزحمه خدمات حسابرسي بررسي شده است تا جايگاه ديدگاههاي مبتني بر عرضه و تقاضاي خدمات حسابرسي و همچنين جايگاه فرضيههاي اثر جانشيني (بين مالكيت و كنترل) و مكمل (ريسك سلب مالكيت) مشخص شود. روش: تحليلهاي آماري پژوهش، بر اساس دادههاي استخراج شده از 118 شركت پذيرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران، طي دوره زماني 6 ساله (1391 تا 1396) انجام شد كه از تركيب اين دادهها، 708 مشاهده شركت ـ سال فراهم آمد. براي آزمون فرضيههاي پژوهش از مدلهاي رگرسيون چندمتغيره دادههاي تركيبي و روش حداقل مربعات تعميم يافته استفاده شده است. يافته‌ها: طبق نتايج بهدستآمده، رابطه معنادار و مثبتي بين استقلال هيئتمديره و حقالزحمه خدمات حسابرسي وجود دارد. افزونبر اين، بين تمركز مالكيت و حقالزحمه خدمات حسابرسي رابطه معنادار و منفي برقرار است. از طرفي، نتايج گوياي تأثير معنادار و منفي تمركز مالكيت نهادي بر رابطه بين استقلال هيئتمديره و حقالزحمه خدمات حسابرسي است. اين روابط هم در سطوح بالاي استقلال هيئتمديره و هم در سطوح بالاي تمركز مالكيت تأييد شدند. بر اساس شواهد، اندازه مؤسسه حسابرسي رابطه معناداري با حقالزحمه خدمات حسابرسي شركتهاي نمونه ندارد. حقالزحمه خدمات حسابرسي شركتها با اندازه، نسبت بدهي، نسبت حسابهاي دريافتني و موجوديها و اظهارنظر حسابرس رابطه معنادار و مثبتي برقرار ميكند؛ اما رابطه بين حقالزحمه خدمات حسابرسي شركتها با نسبت جاري و بازده داراييها معنادار و منفي است. نتيجه‌گيري: رابطه معنادار مثبت بين استقلال هيئتمديره و حقالزحمه خدمات حسابرسي، با ديدگاه مبتني بر تقاضاي خدمات حسابرسي و رويكرد مكمل انطباق دارد. رابطه معنادار منفي بين تمركز مالكيت و حقالزحمه خدمات حسابرسي با ديدگاه مبتني بر عرضه خدمات حسابرسي و رويكرد جانشيني منطبق است و تأثير معنادار و منفي تمركز مالكيت نهادي بر رابطه بين استقلال هيئتمديره و حقالزحمه خدمات حسابرسي نيز، با ديدگاه اثر جانشيني بالقوه بين مالكيت و كنترل انطباق دارد.

Objective: This research analyzed the impact of institutional ownership concentration on the relation between board independence and audit services fees to distinguish between supply & demand based perspectives, and also misalignment effect & expropriation effect hypotheses. Methods: Statistical analyses include 118 firms listed in the Tehran Securities & Exchange over the period 2013 to 2018; thereby, 708 firm-year observations have analyzed. Research hypotheses have investigated through multivariate regression models using panel data and generalized least squares method. Results: According to the results, there is a meaningful and positive relationship between board independence and audit services fees. In addition, there is a meaningful and negative relationship between institutional ownership concentration and audit services fees. Findings show that institutional ownership concentration has meaningful and negative impact on the relation between board independence and audit services fees. Also, these results confirmed at the high level of board independence and high level of ownership concentration. Other findings show that there is no relationship between auditor size and audit services fees. While firm size, debt ratio, receivables and inventories ratios, and audit opinion have a meaningful and positive relationship with audit services fees; but, current ratio and return on assets have meaningful and negative relationship with audit services fees.Conclusion: The positive relationship between board independence and audit services fees is consistent with the demand based perspective of auditing services and complementary approach; also, the negative relationship between institutional ownership concentration and audit services fees is consistent with the supply based perspective of auditing services and substitutive approach. Based on the findings, the negative impact of institutional ownership concentration on the relationship between board independence and audit services fees is consistent with the expropriation effect hypothesis. As a whole, the research results can be useful for financial information users in determining the effective factors on audit fees.