كليدواژه :
غبار بياباني , جذب اتمي , پراش اشعه ايكس , بادهاي شمال , دزفول
چكيده فارسي :
به‌منظور شناسائي ويژگي‌هاي فيزيكوشيميايي و شرايط اتمسفري توفان‌هاي گرد و غبار در ايستگاه دزفول (به عنوان نماينده‌ي منطقه‌ي دزفول)، ابتدا فراواني پديده گرد و غبار در ايستگاه دزفول طي 20 سال (2013-1994) بررسي شد. سپس طي روزهاي 24 ژوئن، 21 و 28 ژولاي 2018، نمونه‌هاي گرد و غبار با تله‌هاي رسوب‌گير جمع‌آوري و شرايط فيزيكي آن با دستگاه پراش اشعه ايكس و آناليز شيميايي عناصر محلول و فلزات سنگين آن با دستگاه جذب اتمي به روش شعله انجام شد و با شاخص آلودگي Igeo ارزيابي شد؛ هم‌چنين گردش اتمسفري در تراز مياني جو و سطح زمين كه منجر به گرد و غبار شد با استفاده از داده‌هاي روزانه تحليل مجدد مركز پيش‌بيني اروپا (ECMWF ERA-Interim)و پراكندگي ذرات با عمق اپتيكي نور و خط سير گرد و غبار با مدل HYSPLIT بررسي شد. نتايج بررسي فراواني گرد و غبار در دزفول بيانگر روند افزايشي گرد و غبار است كه منجر به كاهش ديد افقي شده است. بيشينه گرد و غبار در فصل تابستان و جولاي (تيرماه) و كمينه آن در پائيز و ژانويه (دي‌ماه) است. نتايج حاصل از ميانگين توزيع اندازه ذرات غبار در دزفول نشان داد PM10 اندازه غالب ذراتي بود كه از بافت سيلتي تشكيل شده است. منگنز، روي، سرب و كادميوم به ترتيب با ميانگين 491، 311، 32/9 و 1/41 ميلي‌گرم بر كيلوگرم فلزات غالب در گرد و غباري بودند كه بيانگر آلودگي متوسط تا شديد آن نسبت به حد استاندارد است. در بين عناصر محلول، كلسيم، پتاسيم، سديم و منيزيوم به ترتيب بيش‌ترين غلظت را داشتند كه حضور اين عناصر دليلي بر بياباني‌بودن ذرات غباري است كه رديابي و محاسبه مسير برگشت آن نشان داد رسوبات آبرفتي دجله و فرات در عراق كانون اصلي آن است.
چكيده لاتين :
To identify the physicochemical and atmospheric conditions of a dust storm at the Dezful station (As Dezful
Regional Representative), at first the frequency of the dust storm phenomena was investigated at the Dezful
station in Twenty years (1994 -2013). During three events on June 24, July 21, and July 28, 2018, dust samples
were collected with sediment traps and physical condition was performed with X-ray diffraction device and
chemical analysis of the elements and heavy metals detected by flame atomic absorption and dust particles were
evaluated with the Igeo index. Also, the atmospheric circulation in the middle level of the atmosphere and sea
level surface that led to a dust storm was identified by using ECMWF ERA-Interim meteorological data. The
distribution of dust particles was detected with aerosol optic depth (AOD), and the pathway of dust particles was
examined by the HYSPLIT model. The results represented that frequency of dust storm is an increasing trend
which has led to a decrease in horizontal visibility in Dezful. The maximum of dust storm phenomena is in
summer time and July; The minimum in the autumn time and January. The mean distribution of dust particles in
Dezful showed that PM10 was dominant in the size of the silicate tissue. The elements of dominant were Mn,
Zn, Pb, and Cd was 491, 311, 32.9, and 1.41 mg/kg respectively, which indicates moderate to severe
contamination compared to the standard level. Among the soluble elements, Ca, K, Na, and Mg had the highest
concentrations; the presence of these elements is evidence of their desert dust particles. Tracing and calculation
of their backward pathway showed that the alluvial deposits of the Tigris and Euphrates in Iraq were its main
focus.
