مكان‌ يابي مراكز عمدۀ تجاري بيرون از شهر نمونة موردي: شهرك نمايشگاهي خودرو در شهر گزبرخوار

Site Location of Major Out-of-town Commercial Centers A Case Study of a Shopping Auto Mall Center in Gaz-e-Borkhar

طرح مسئله: در عصر حاضر، برنامه‌ ريزان ملزم به اتخاذ سياست‌هاي مناسب براي استقرار درست كاربري‌ها در قالب رعايت اصول آمايش ارضي پايدار هستند. در اين زمينه انتخاب مكان مراكز عمدة تجاري به‌مثابة يكي از عوامل مؤثر بر موفقيت اقتصادي شهرها به شمار مي‌رود. هدف: نمايشگاه‌هاي خودرو به‌ دليل ارائة خدمات گسترده و توسعة روزافزون نياز شهروندان به خودرو، نيازمند مكان‌گزيني درست براي جلوگيري از پراكندگي مراكز خدمت‌رسان آنها هستند؛ بنابراين هدف پژوهش حاضر، مكان‌يابي محل احداث شهرك نمايشگاهي خودرو در شهر گزبرخوار است. روش پژوهش: روش پژوهش حاضر مبتني بر تحليل داده‌هاي مكاني است كه با مباني برگرفته از مطالعات تطبيقي و ارزيابي‌هاي پيمايشي انجام شده است. معيارهاي انتخابي شامل دسترسي به خدمات و شريان‌هاي ارتباطي، مخاطرات در قالب رعايت حريم و سيل‌خيزي و سيماي سرزمين و اقليمي است كه لايه‌هاي رقومي آنها برمبناي نقشه‌ها و داده‌هاي مكاني پايه آماده‌سازي و در محيط ArcGIS تحليل فضايي شد. براي تعيين وزن نسبي معيارها با مقايسة زوجي به تحليل كمّي و اولويت‌بندي آنها مبادرت شد. درنهايت با تلفيق لايه‌ها برمبناي وزن با روش ميانگين‌گيري وزني، نقشة پهنه‌بندي منطقه به‌لحاظ مناطق داراي تناسب ارضي بهينه براي ايجاد نمايشگاه خودرو در گزبرخوار تهيه شد. نتايج: نتايج محدودة مطالعاتي را براي ايجاد شهرك نمايشگاهي خودرو به 5 پهنه به ترتيب اهميت از بسيار مناسب تا بسيار نامناسب طبقه‌بندي كرد كه پهنه‌هاي 1 تا 3 به دليل مطلوبيت ارضي كم و پهنة 4 به دليل برخورد با زمين‌هاي زراعي در رديف مكان‌هاي بهينه قرار نگرفتند؛ اما پهنة 5 (بسيار مناسب) به علت تلاقي با نواحي مسكوني و رشته‌قنات‌هاي موجود، با رعايت حريم آنها به 4 سايت از جنوب تا جنوب شرقي منطقه طبقه‌بندي شد كه به ترتيب سايت 1 مكان بسيار مطلوب (82/593 هكتار)، سايت 2 مكان با مطلوبيت قوي (56/359 هكتار)، سايت 3 مكان مطلوب (21/158 هكتار) و سايت 4 مكان با مطلوبيت كم (11/346 هكتار)، به‌مثابة مكان‌هاي پيشنهادي مناسب براي احداث شهرك نمايشگاهي خودرو اولويت‌بندي شدند و از اين بين مكان نخست بيشترين كارايي و عملكرد را دارد. نوآوري: پژوهش حاضر نمايش گرافيك مكاني را از شهر گزبرخوار در قالب پهنه‌هاي مستعد احداث شهرك نمايشگاهي خودرو ارائه كرده است كه راهنمايي جامع و سندي علمي براي مديران و برنامه‌ريزان به‌منظور تصميم‌گيري‌هاي سازنده و اجراي سياست‌هاي توسعه‌اي است.

Problem Statement: In the present era, planners are required to adopt appropriate policies for the proper deployment of land uses in the form of principles of sustainable land management. In this regard, the necessity of locating site of major commercial centers is to a great extent considered as one of the influencing factors on cities economic success. Purpose: Shopping auto mall centers require proper site selection in order to prevent the dispersion of their service centers due to the widespread provision of services and the growing need of citizens for cars. Therefore, the present study aimed to locate the construction site of an auto mall shopping center in Gaz-e-Borkhar. Method: The research method is based on spatial data analysis based on comparative studies and field evaluations. The selected criteria included access to services and communication ways, hazards in terms of privacy and flooding, landscape and climate form whose digital layers were prepared based on spatial maps and data, and were analyzed in ArcGIS software environment. To determine the relative weight of the parameters, quantitative analysis was performed and prioritized by pairwise comparison. Finally, by combining the layers based on their weights through weighted means method, the zoning map of the area was prepared for optimal regions to create a shopping auto mall center. Results: The results of the research categorized the study area into five zones ranging from very appropriate to very inappropriate to construct a shopping auto mall center. Zones 1 to 3 due to low land use, and Zone 4 due to intersection with the agricultural lands were not ranked as optimal. But, the 5th zone (very suitable) because of the intersection with the residential areas and the existing aqueducts, was classified into 4 sites from south to southeast of Gaz-e- Borkhar. Respectively, Site 1 was very desirable (82.593 hectares), Site 2 strongly desirable (56.359 hectares), Site 3 desirable (21.158 hectares) and Site 4 with low desirability (11.346 hectares) were prioritized, respectively, as suitable places for constructing a shopping auto mall center. The first place (site 1) has the highest function and performance. Innovation: The present study has presented a spatial graphical representation of Gaz-e-Borkhar city in the form of capable zones for constructing a shopping auto mall center that can be a comprehensive guide and scientific document for managers and planners to make the constructive decisions and to implement developmental policies.