بررسي وضعيت دسترسي توان‌يابان به فضاي شهري و تأثير آن‌ بر فعاليت‌ داوطلبانه­‌ي آن‌ها مطالعه‌ي موردي: مجتمع آموزشي نيكوكاري توان‌يابان شهر مشهد

Investigating the status of people with special needs access to urban space and effect on voluntary activity in Mashhad-Iran Case study: Educational-Charity Complex Rehabilitation

ايجاد فضاي شهري به‌گونه‌اي كه تمامي اقشار جامعه بتوانند از امكانات آن بهره‌مند شوند، زمينه‌ي مشاركت و فعاليت اجتماعي را براي افراد جامعه فراهم و از انزواي اجتماعي آن‌ها جلوگيري مي‌كند. اين پژوهش به دنبال بررسي وضعيت دسترسي توان‌يابان به فضاي شهري و تأثير آن بر فعاليت‌‌ داوطلبانه­ ي آن‌ها در شهر مشهد است. رويكرد پژوهش حاضر كيفي-كمي و ابزار جمع‌آوري داده، مصاحبه‌هاي عميق فردي و پرسش‌نامه محقق‌ساخته بر اساس نظريات، تحقيقات پيشين و مقولات مستخرج از بخش كيفي است. دامنه­ي سني افراد نمونه 15 تا 40 سال است و انتخاب نمونه در بخش كيفي به روش گلوله برفي و مصاحبه با 15 نفر از توان‌يابان و در بخش كمي، يك تمام‌شماري از اعضاي واجد شرايط سني مجتمع آموزشي نيكوكاري توان‌يابان شهر مشهد در سال 1397-98 صورت گرفته است. تعداد پاسخ‌گويان در اين مرحله 137 نفر است. مفاهيم و مقولات استخراج‌شده از بخش كيفي، مبين فشاري است كه توان‌يابان براي حضور در شهر مشهد و انجام امور شخصي و اداري‌شان متحمل مي‌شوند. توان‌يابان براي حضور در بخش‌هاي مختلف شهر مانند بانك‌ها، ادارات، پارك‌ها، پياده‌رو‌ها، وسايل حمل‌و‌نقل، مكان‌هاي آموزشي و... دچار مشكل دسترسي هستند؛ بنابراين از بخش كيفيِ تحقيق، با هدف بررسي دسترسي توان­يابان به يك محيط بدون مانع در فضاي شهري، متغيرهاي ميزان دسترسي در محيط‌ هاي كاري، سيستم حمل و ‌نقل عمومي، فضاي اداري، سازماني و عمومي، معابر عمومي، مراكز آموزشي و محل سكونت را براي بررسي آماري در بخش كمي استخراج كرديم. نتايج تحليل رگرسيون خطي نشان مي‌دهد كه سطح دسترسي توان‌يابان به فضاي شهري بر ميزان دسترسي آن‌ها به فعاليت‌هاي داوطلبانه تأثيرگذار است. نتايج نشان‌دهنده­ي اين است كه هرچه ميزان دسترسي آن‌ها به فضاي شهري مشهد و سيستم حمل‌و‌نقل عمومي افزايش يابد، دسترسي آن‌ها به فعاليت داوطلبانه نيز افزايش مي‌يابد، اما توزيع فراواني پاسخ‌ها نشان مي‌دهد 70 درصد پاسخ‌گويان، وضعيت دسترسي به فضاي شهري را متوسط رو به پايين ارزيابي كرده‌اند.

The creation of urban space so that all segments of society can benefit from its facilities, provides opportunities for community participation and social activity and prevents their social isolation. In this study, we investigate the status of people with special needs access of urban space and its impact on volunteer activity in Mashhad. The approach of the present study is qualitative-quantitative and data collection tools, in-depth individual interviews and researcher-made questionnaires based on theories, prior research and qualitative sector paradigm model. The sample age range is 15-40 years and the sample was selected in qualitative part through snowball method and interviewed with 15 people whit special needs and in the quantitative section, a whole number of members of the eductional charity complex rehabilitation in Mashhad. The number of respondents is 137. The categories extracted from the qualitative sector paradigm model showed the additional pressure that people with special needs have to indure in irban space and in their personal and administrative affairs. People with special needs have difficulty accessing in various parts of the urban space such as banks, offices, parks, sidewalks, transportation, educational places, etc. Therefore, we extracted from the qualitative part of the research, with the aim of investigating the access of people with special needs to an unobstructed environment in urban space, the variables of accessibility in workplaces, public transport system, office space, organizational and public space, educational places and residence for statistical analysis in the quantitative section. The results of Pearson correlation test and linear regression show that the level of accessibility of urban space to people with special needs has an impact on the accessibility of them to voluntary activities. But the frequency distribution of responses indicates that 70% of respondents rated the urban spece access medium downward.