تحليل فضايي شاخص­هاي شهر پايدار در كلان‌شهر مشهد

Spatial analysis of sustainable city indices in Mashhad metropolis

رشد سريع شهرنشيني و تبعات آن باعث افزايش اثرات مخرب زيست‌محيطي، عدم تعا­دل­هاي اجتماعي و اقتصادي در بسياري از شهرها و به‌ويژه كلان‌شهرها گرديده است. كلان‌شهر مشهد يكي از اين شهرهاست كه تحت تأثير فرآيند رشد سريع، دچار نابرابري در برخورداري از امكانات و فشار بر منابع زيستي است. هدف اين مقاله، بررسي شاخص­هاي شهر پايدار در ابعاد مختلف پايداري شهري است. شاخص­هاي شهر پايدار در شش بُعد و 53 متغير از طريق پرسشنامه و اطلاعات نقشه­اي در مقياس محله­اي شناسايي و مشخص گرديد. سپس با استفاده از روش تركيب خطي وزني (WLC) ميزان پايداري محلات شهر با انجام مقايسات زوجي با روش AHP وزن­دهي و رتبه‌بندي شد. علاوه بر رتبه ­بندي، محلات بر اساس بيش‌ترين شباهت دروني و بيش‌ترين تفاوت بين­گروهي با استفاده از تابع Grouping Analysis محلات در 7 دسته­ ي (خوشه) همگن طبقه‌بندي گرديد. به‌طوركلي از ميزان پايداري در بيش‌تر ابعاد از مركز شهر به سمت محلات پيرامون كاسته مي‌شود. بالاترين سطح پايداري در مقياس محلي در محلات كوي دكتري، گوهرشاد، ارشاد، وليعصر است. منطقه‌ي يك با چهار محله، بيش‌ترين تعداد محلات با پايداري بالا را در خود دارد. محلات كنه بيست، كشاورز، دروي، شهيد معقول از پايين‌ترين سطح پايداري در بين محلات برخوردارند. منطقه‌ي پنج نيز با چهار محله، بيش‌ترين تعداد محلات ناپايدار را در بين مناطق شهري دارد.

The rapid growth of urbanization and its consequences has led to an increase in the detrimental effects of the environment, social and economic disadvantages in many cities, especially metropolises. Mashhad metropolis is one of those cities that is affected by the rapid growth process inequality in access to facilities and pressure on bio resources. The purpose of this paper is to investigate sustainable city indicators in different dimensions of urban sustainability. At first, sustainable city indices were identified in six dimensions and 53 variables and indices were identified through questionnaires and map information, and then, by using paired weighted linear method (WLC), the stability of city neighborhoods was ranked by paired comparisons. The highest level of sustainability at the local scale is Kouye Doktora, Goharshad, Ershad, Valiasr neighborhoods. Zone 1 with four neighborhoods has the highest number of high-stability neighborhoods. Neighborhoods of KenehBist, Keshavarz, Derwey, Shahid Maghoul have the lowest levels of sustainability among neighborhoods. Zone 5 with four neighborhoods has the highest number of unstable neighborhoods among urban areas. Finally, using ArcGIS clustering functions based on F statistic and Mashhad clustering rules, it was divided into 7 homogeneous regions based on sustainability dimensions.