برآورد تقاضاي بنزين در ايران طي دوره زماني 1374 تا 1396 با استفاده از مدل حالت‌‌-‌فضا و دلالت‌‌هاي حاصله براي آزاد‌سازي قيمت آن

Estimating gasoline product demand in Iran during the period from 1995 to 2017 using the state-space model and relevant guidelines for price liberalizations

هدف اين مطالعه برآورد تابع تقاضاي بنزين با استفاده از مدل حالت – فضا و دلالت‌‌هاي حاصله براي آزادسازي قيمت آن با روش فيلتر كالمن در قالب الگوي ضرايب متغير در طول زمان است. براي اين منظور از داده‌هاي مربوط به ترازنامه انرژي و شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران در طي سال‌هاي‌ 1396-1374 استفاده‌شده است. نتايج برآورد مدل مبين آن است كه كشش قيمتي بنزين در دوره‌ موردبررسي متغير بوده و بعد از اجراي هدفمندي يارانه‌ها (1389 تا 1396) در برخي از فصول سال قدرمطلق كشش قيمتي بنزين افزايش و در برخي از فصول سال كاهش‌يافته است. با سه سناريو متفاوت، پيش‌بيني شد كه هرسال با افزايش 10 درصد قيمت بنزين در برنامه ششم توسعه، تقاضاي بنزين برخلاف انتظار كاهش نمي‌يابد و همچنين به دليل اينكه قدرمطلق كشش قيمتي بنزين در ابتداي برنامه ششم توسعه بيشتر و در انتهاي برنامه كمتر است، نبايد افزايش قيمت بنزين در طول برنامه يكسان باشد و لذا به برنامه‌ريزان و سياست‌گذاران جهت كنترل تقاضاي بنزين توصيه مي‌شود كه افزايش قيمت بنزين را در برنامه ششم توسعه بيشتر از 10 درصد تعيين كنند و اين افزايش قيمت از ابتداي برنامه تا انتهاي برنامه به‌صورت صعودي باشد.

The purpose of this paper is to estimate the gasoline demand function via the state-space model and the implications for its price liberalization by using the Kalman filter method in the framework of time-varying coefficients model. For this purpose, data from the Energy Balance Sheet and the National Iranian Oil Refining and Distribution Company were used during the years 1374-1396. The results of the estimation of the model indicate that the price elasticity of gasoline varies in the studied period and after the implementation of subsidy targeting (1389 to 1396), in some of the seasons of the year, absolute value of the price elasticity of gasoline increased and decreased in some seasons. With three different scenarios, it is anticipated that with the increase of 10% in the price of gasoline in the sixth development plan, the demand for gasoline does not decrease unlike expectations. Also, because absolute value of the elasticity of the price of gasoline at the beginning of the sixth of developmental program is greater and lower at the end of the program, increasing of the price of the gasoline should not be the same over the program. It is recommended that planners and policymakers to control gasoline demand are advised to increase the price of gasoline in the sixth of developmental plan by more than 10 %, and this price increase from the beginning of the program to the end of the program is ascending.