عنوان مقاله :
«تصدير» و نقد آراي بديعيان دربارۀ آن
عنوان به زبان ديگر :
A Critique of Rhetoricians’ Views on Epanalepsis
پديد آورندگان :
پورنامداريان، تقي پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي - گروه زبان و ادبيّات فارسي , هادي، روح الله دانشگاه تهران - گروه زبان و ادبيّات فارسي , اشراقي، زيبا دانشگاه تهران
كليدواژه :
بلاغت , بديع , نقد , تكرار , ردّالصدر علي العجز , صنايع ادبي , شعر , تصدير
چكيده فارسي :
تصدير يكي از آرايه‌هاي بديعي و تمهيدات هنري است و كاربرد آن در متون ادبي سابقه‌اي كهن و طولاني دارد. تكرار الفاظ در شعر، صورت‌هاي مختلفي دارد و طيّ تاريخ، تعبيرها و تعريف‌هاي مختلفي از آن ارائه شده است؛ مانند جناس، تصدير يا همان ردّالصدر الي العجز/ ردّالصدر علي العجز و تكرير. در اين پژوهش با رويكردي جديد تلاش شده است پس از ذكر سير تاريخي آراي برآمده از بلاغت كهن فارسي در اين زمينه، نظر قدما دربارۀ يكي از صورت‌هاي تكرار، يعني تصدير، واكاوي و ديدگاه‌هاي گوناگون دربارۀ آن بررسي شود. همچنين جايگاه و صورت‌هاي مختلف ديگر تكرار در بديع لفظي، معنوي، معاني و در اصطلاحات ادبي موجود در اين كتاب‌ها تبيين مي‌شود. از نگاه بديعيان، به‌تَبَع تعريفِ عروضيان، شش جايگاه اصلي در ساختار هر بيت شعر وجود دارد كه عبارت است از: صدر، حشو(1)، عروض، ابتدا، حشو(2) و عَجُز؛ و آرايۀ تصدير يا همان ردّالعجز علي الصدر/ ردّالصدر الي العجز، الگوهايي از تكرار واژه است كه براساس اين جايگاه‌ها شكل گرفته است. حال‌‌آنكه در شعر فارسي، تكرار، الگوهاي ديگري نيز دارد. در مقالۀ حاضر اين الگوها از منظري انتقادي بررسي مي‌شود تا با نگاهي دقيق‌تر، شيوۀ مؤلّفان كتاب‌هاي بديعي و رويكرد تصنّعي آن‌ها، در تبيين يكي از وجوه هنري كلام ادبي نقد شود و به صورت‌هاي متنوّع و هنري‌تر اين شيوه از تكرار در شعر فارسي بيشتر توجّه شود.
چكيده لاتين :
Epanalepsis is a literary device whose use in literary texts has a long history. Repetition of words in poetry has different forms, epanalepsis being one of them. This research, with a new approach, tries to trace the historical course of ancient Persian rhetoricians’ views on epanalepsis. It also describes other forms of literary repetition mentioned in their books. From rhetoricians’ point of view, there are six main positions in the structure of each verse of the poem. Epanalepsis is an example of the repetition of a word based on these positions. In Persian poetry, however, repetition has other patterns too. In the present article, these models are examined from a critical perspective in order to take a closer look at the rhetoricians’ critique of poetry and to pay more attention to this form of repetition in Persian poetry.
