علل شكل گيري گروه هاي ضدسيستمي در روابط بين الملل؛ مطالعه موردي خاورميانه(داعش)

هم‌زمان با افزايش قدرت ژئوپليتيك منطقه‌اي ايران از سال 2006 در جغرافياي سياسي غرب آسيا تا سواحل مديترانه شرقي، ما شاهد ارتقاي جايگاه ژئوپليتيكي اين منطقه در نظام بين‌الملل و برهم خوردن توازن منابع قدرت، به شكل فعال‌شدن نيروهاي ژرف ‌سيستمي شامل نيروهاي اقتصادي(ژئو اكونوميكي)، هويتي(فرهنگ و ايدئولوژيك) و سياسي (جغرافيايي، نظامي) در نظم خاورميانه هستيم. نيروهاي ژرف سيستمي با تحول دو مفهوم نظم و الگوهاي رفتاري از طريق ايجاد فرآيندها و ساختارها، محيط سيستمي و نظام بين‌الملل نويني را سبب شده‌اند كه در آن، منافع متعارض بازيگران در حوزه‌هاي موضوعي مختلف باعث شكل‌گيري پويش‌هاي واگرايانه به همراه پذيرش نقش‌هاي متنوع بازيگران منطقه‌اي متناسب با تغييرات ژئوپليتيكي به منظور ايجاد توازن قواي منطقه‌اي شده‌است. در اين مقاله، تلاش شده‌است تا عمده عوامل شكل‌گيري گروه‌هاي ضدسيستمي مانند داعش در منطقه خاورميانه مورد بررسي قرار گيرد. در پاسخ به پرسش فوق، اين فرضيه مطرح مي‌شود كه ظهور گروه‌هاي ضدسيستمي در منطقه خاورميانه ناشي از پيوند تغييرات در هر سه سطح (سيستمي، منطقه‌اي و سطح دولت ـ ملتي) در راستاي موازنه قواي نيروهاي سياسي مي‌باشد. در اين زمينه، ابتدا مي‌توان به تحولات ساختاري ـ ژئوپليتيكي نظام بين‌الملل نوين، نقش قدرت‌هاي بزرگ نظام بين‌الملل از جمله تغيير تاكتيك آمريكا از "حمله‌پيشگيرانه" و استراتژي "تغيير رژيم"دوران بوش به بهره‌گيري از سياست "ديپلماسي ‌اجبار" و راه‌اندازي "جنگ ‌نامتقارن" در قالب ائتلاف‌سازي منطقه‌اي و طرح "بي‌ثبات‌سازي" و ناامن كردن كشورهاي امن و تبديل آنها به "دولت‌هاي فرومانده " از طريق مهندسي ژئوپليتيكي در مناطق آشوب، در دولت اوباما اشاره داشت. همچنين، در سطح منطقه‌اي نيز مي‌توان به ويژگي نظم بي‌ساختار منطقه‌ خاورميانه همراه با جدال ژئوپليتيك هويتي در قالب جنگ درون تمدني اشاره داشت. سرانجام، در سطح داخلي مي‌توان به عواملي چون فرآيند شكننده دولت ـ ملت‌سازي در خاورميانه و ساختار سياسي داخلي كه موجب ظهور عوامل گريز از مركز و ميكروپوليتيكي به شكل خرده‌ناسيوناليستي و خرده‌دولتي همانند افراط‌گرايان مذهبي در قالب داعش شده‌اند، اشاره كرد.

As Iran’s regional geopolitical power has increased since 2006 in West Asia’s political geography to the eastern shores of the Mediterranean, we are witnessing the rise of region’s geopolitical status in the international system and upsetting the balance of power resources. These have been realized in the form of deep systemic forces including economic (geo-economic), identity (culture and ideological) and political (geographical, military) forces in the Middle East order. Deep systemic forces, by evolving two concepts of order and patterns of behavior through the creation of processes and structures, have produced a systemic environment and a new international system in which conflicting interests of actors in various subject areas have led to the formation of divergent dynamics and acceptance of diverse roles based on geopolitical changes in order to create a balance of regional power. In this article, the researchers attempted to examine the main factors in the formation of anti-systemic groups such as ISIS in the Middle East. To answer the above question, the hypothesis is that the emergence of anti-systemic groups in the Middle East is due to the link between changes at all three levels (systemic, regional and government) and for balancing the power of political forces. In this context, we can first look at the structural-geopolitical developments of the new international system and the role of the great powers of the international system including changing US tactics from Bush’s “pre-emptive strike” and “regime change” strategy to Obama’s “aggressive diplomacy” policy and waging asymmetric war through creating a regional coalition and planning to destabilize countries via geopolitical engineering in chaotic regions and turning them into “safe collapsed states”. Also, at the regional level, we can mention the feature of the unstructured order of the Middle East region along with the geopolitical identity conflict in the form of war inside the civilization. Finally, at the internal level, we can refer to factors such as the fragile state-nation-building process in the Middle East and the internal political structure that have led to the emergence of sub-government agents such as religious extremists and micro-political factors in the form of nationalist and subversive minorities such as ISIS.