روشي نوين براي پهنه بندي خطر سيلخيزي در بستر GIS (مطالعه موردي: حوضه هاي آبريز استان مازندران)

New Method for Flood Hazard Mapping in GIS (Case Study: Mazandaran Sub-Basins)

در حال حاضر روش‌هاي مختلفي براي اولويت‌بندي و تعيين پتانسيل سيل‌خيزي حوضه‌هاي آبريز وجود دارد كه استفاده از ديدگاه توزيعي مبتني بر GIS از اقبال بيشتري در بين محققين برخوردار مي‌باشد. به همين منظور، در پژوهش حاضر از يك روش توزيعي نوين براي محاسبه وزن لايه‌هاي موثر در تعيين وضعيت سيل‌خيزي حوضه (كه در آن اندركنش بين فاكتورهاي مورد استفاده نيز در نظر گرفته مي-شود)، استفاده شده است. پس از محاسبه ضرائب تاثير هر كدام از عوامل ورودي و بدست آمدن وزن نهايي آنها، از تركيب خطي لايه-هاي ورودي براي ساخت نقشه وضعيت سيل‌خيزي محدوده مطالعاتي در پنج دسته با خطر سيل‌خيزي خيلي زياد، زياد، متوسط، كم و خيلي كم، استفاده بعمل آمد. اعتبارسنجي نتايج حاصل از اين روش توزيعي با سيلاب‌هاي خسارت‌زاي مشاهداتي مقايسه گرديد كه نتايج بدست آمده حاكي از عملكرد بالاي اين روش به ويژه در شناسائي مناطق با قابليت سيل‌خيزي زياد و خيلي زياد دارد. به عنوان نمونه، نتايج بدست آمده از روش توزيعي حاكي از آن است كه وضعيت سيل‌خيزي در محل ايستگاه‌هاي هيدرومتري شيرگاه-تالار، رزن-نور، سليمان تنگه، قرآن-تالار و دوآب-چالوس در دسته با خطر سيل‌خيزي زياد و خيلي زياد قرار مي‌گيرند كه كاملاً با نتايج حاصل از سيلاب‌هاي مشاهداتي منطبق (كه عمدتاً داراي سيلاب‌هاي با دوره بازگشت بزرگتر 50 و 100 سال هستند) مي‌باشد.

There are several approaches for flood prioritization and flood hazard mapping when it comes to flood subject, but the distributed and GIS-based methods are one of the best ones and widely used. On this basis, a new method which considers the interaction between the effective factors is used in this study. Finally, by using a linear combination the flood hazard map is created for the study area and divided into five classes including very high, high, moderate, low and very low. Verification of this approach by using recorded destructive floods at different hydrometric stations indicates that the performance of this method, especially on identifying areas with very high and high hazard levels, is very remarkable. For example, the results of distributed approach in Shirgah-Talar, Razan-Noor, SoleimanTange, Ghoran-Talar and Doab-Challos hydrometric stations are completely matched with recorded historical floods that most of them have the return periods higher than 50-year and 100-year.