تغييرپذيري توزيع اندازه ذرات خاك در دامنه‌هاي شمالي و جنوبي منطقه نيمه‌خشك غرب زنجان

فرسايش خاك به‌وسيله آب يكي از مهم‌ترين پديده‌هاي تخريب خاك در سطح زمين مي‌باشد. جهت و درجه شيب از عوامل كنترل‌كننده حركت آب و ذرات بر روي دامنه‌ها مي‌باشند و سهم ويژه‌اي در ويژگي‌هاي مختلف خاك دارند. در حالت توسعه‌يافته رابطه عمومي ميزان توليد فرسايش سطحي و هدررفت خاك به‌صورت پيوسته وابسته به درجه و طول شيب است. با افزايش درجه و طول شيب، تخليه و شدت جريان افزايش مي‌يابد و به همين ميزان سرعت جداسازي و انتقال ذرات افزايش مي‌يابد. اين مطالعه به‌منظور بررسي اثر درجه و جهت شيب بر ويژگي‌هاي خاك در دامنه‌هايي با شيب كوتاه با پوشش گياهي ضعيف در منطقه نيمه‌خشك غرب زنجان انجام شد. دامنه شمالي و جنوبي پنج فلات با درصد شيب متفاوت (10-9، 16-13، 22-17، 29-31 و 37-33 درصد) مورد بررسي قرار گرفتند. نمونه‌هاي خاك در شيب‌ها از دو عمق (صفر تا 5 و 5 تا 15 سانتي‌متر) در چهار موقعيت با فاصله دو متري در طول شيب در دو تكرار تهيه شدند. در كل 160 نمونه خاك براي انجام آزمايش‌هاي توزيع اندازه ذرات، ماده آلي و آهك برداشته شد. نتايج نشان داد، فرسايش سطحي به شدت تحت تأثير درجه و جهت شيب زمين قرار دارد. در موقعيت دو متري از رأس شيب، بيش‌ترين مقدار فرسايش ذرات ريز وجود داشت اما در موقعيت انتهايي شيب، فراواني نسبي ذرات ريز افزايش يافت. مقدار فرسايش سطحي در دامنه‌هاي جنوبي به‌طور متوسط حدود 23 درصد بيش‌تر از دامنه‌هاي شمالي بود. نتايج نشان داد كه افزايش درصد شيب اثر افزايشي بر مقدار شن و اثر كاهشي معني‌دار بر مقدار رس (P 0/05و 0.43=R^2) داشت