پهنه‌بندي و تحليل مكاني برخي خصوصيات خاك در اراضي دانشگاه زنجان

تخمين روند تغييرپذيري مكاني ويژگي‌هاي مختلف خاك، راهكاري سودمند براي دست‌يابي به مديريت خاص مكاني كارا و هدفمند اين جزء حياتي اكوسيستم است. در اين پژوهش، به‌منظور بررسي تغييرات مكاني ويژگي‌هاي خاك، 48 نمونه خاك از عمق صفر تا 25 سانتي‌متري به روش شبكه‌بندي منظم با فواصل 250 متري در اراضي دانشگاه زنجان جمع‌آوري شد. ويژگي‌هاي مختلف خاك نظير وزن مخصوص ظاهري، مقدار آب قابل‌دسترسقابل‌دسترس، هدايت هيدروليكي اشباع، ميانگين وزني قطر خاكدانه ها، درصد رس، درصد شن، كربن آلي و كربنات كلسيم معادل اندازه‌گيري شد. پس از تشريح ساختار مكاني متغيرهاي مختلف، مقادير آن ها با استفاده از تخمين‌گر كريجينگ معمولي برآورد شد و نقشه‌هاي پيوسته مكاني فراهم گرديد. نتايج پژوهش گوياي آن بود كه بيش‌ترين ضريب تغييرات به ويژگي هدايت هيدروليكي اشباع (43.28 درصد) و كم‌ترين آن به جرم مخصوص ظاهري (5.53 درصد) تعلق داشت. براي متغيرهاي درصد كربن آلي و كربنات كلسيم معادل، مدل كروي و براي ساير متغيرها، مدل نمايي مناسب‌ترين برازش را بر الگوي تغييرات مكاني داشتند. كلاس هم‌بستگي مكاني براي ويژگي هدايت هيدروليكي اشباع خاك، متوسط و براي ساير ويژگي‌هاي مورد مطالعه، قوي بود. بررسي نقشه‎هاي پهنه‌بندي حاكي از آن بود كه با افزايش درصد رس از جنوب به شمال منطقه، مقادير هدايت هيدروليكي اشباع خاك كاهش و مقادير آب قابل‌دسترس در خاك افزايش مي‌يابند. اين نتيجه گوياي آن است كه با توجه به جوان بودن خاك‌ها و عدم تكامل ساختمان در آن ها، اغلب ويژگي‌هاي فيزيكي خاك تحت تأثير بافت خاك هستند. هم‌چنين مشاهده شد كه اختصاص يافتن اراضي واقع در بخش‌هاي جنوبي منطقه به كشت گياهان زراعي و بخش‌هاي شمالي به باغ سيب، موجب افزايش درصد كربن آلي به بيش‌تر از يك درصد شده است كه به‌نوبه خود، باعث افزايش قابل‌ملاحظه ميانگين وزني قطر خاكدانه‌ها در اين مناطق شده است.