مدل‌سازي ارتباط متغيرهاي محيطي و كيفيت آب زيرزميني در دشت تجن استان مازندران

هدف از اين مطالعه بررسي اثرات عوامل محيطي مختلف بر كيفيت آب‌هاي زيرزميني دشت تجن و شناسايي مهم‌ترين عوامل و ارائه مدل‌هاي پيش‌بيني كيفيت آب مي‌باشد. دشت تجن با وسعت 631 كيلومترمربع در شرق استان مازندران واقع شده است. داده‌هاي كيفي مربوط به يك دوره زماني 10 ساله در 65 چاه آب شرب منطقه به‌عنوان داده‌هاي پايه مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. به‌منظور تعيين شاخص كيفيت آب زيرزميني در منطقه، 6 پارامتر كيفي سولفات، آهن، نيترات، EC، كلسيم، TDS و كلرور از طريق فرايند تحليل سلسله مراتبي انتخاب شدند و بر اساس اين 6 پارامتر، شاخص كيفيت آب زيرزميني مربوط به هر چاه محاسبه گرديد. هفت متغير مستقل جمعيت، سطح ايستابي، ميزان آبدهي، قابليت انتقال تشكيلات آبخوان، فاصله از دريا، فاصله از منطقه متراكم شهري و فاصله از گسل به‌عنوان عوامل تأثيرگذار بر كيفيت آب زيرزميني منطقه مورد بررسي قرار گرفتند. ارتباط بين متغيرهاي مستقل و متغيرهاي وابسته از طريق آزمون همبستگي پيرسون بررسي و همچنين توسط رگرسيون چند متغيره مدل‌سازي گرديد. نتايج حاكي از آن است كه مهم‌ترين عامل افت كيفيت آب در منطقه تراكم جمعيت در بالادست سفره مي‌باشد به‌طوري كه در محدوده متراكم شهري و روستاهاي پرجمعيت كيفيت آب نسبت به ساير بخش‌هاي دشت پايين‌تر است. مدل‌هاي ارائه شده توسط چهار آزمون اعتبارسنجي شدند، همچنين نقشه پهنه‌بندي كيفيت آب منطقه از داده‌هاي واقعي با نقشه‌هاي پهنه‌بندي مربوط به داده‌هاي حاصل از مدل‌ها مقايسه شد، نتايج حاكي از آن بود كه مدل‌ها از اعتبار و قابليت پيش‌بيني لازم برخوردارند، نقشه‌هاي پهنه‌بندي نشان مي‌دهند كه تنها 14% از مساحت منطقه داراي كلاس كيفي متوسط و ضعيف است اما بيش از 50% چاه‌هاي شرب در همين مساحت حفر شده‌اند.